HNAM DAN

- HC Vanlalruata


August ni 4 khan Law Commission chuan Mizo Hnam Dan (Customary Law) kan tih mai thin, Assembly-in dan (act) a a siam tak siamţhat rawtna chungchang an sawi hova. Sorkar thuchhuah hi a ngai ngaiin i lo chhiar teh ang. – “Mizoram State Law Commission meeting vawi 42-na chu vawiin khan an Chairman Pu Lala Khobung hovin a Office Chamber-ah neih a ni a. ‘Mizo Inneih, Inţhen leh Rokhawmna Dan, 2014’ siamthat chungchang sawiho a ni.

He ‘Mizo Inneih, Inţhen leh Rokhawmna Dan, 2014’ siamthat chungchang hi hun engemawti chen atangin Commission chuan a lo buaipui tawh a. Vawiinah hian a tam zawk chu zawh fel a nih thu sawi a ni. He Dan hi Law Commission hmasa bera Chairman, Pu R. Lalrinawma, Ex-Dy. Speaker hova buaipui niin, a hnu a Chairman, Pu John Siamkunga, Ex-MLA hova zut mam lehin kum 2014 khan Mizoram Legislative Assembly chuan hman theih turin a pass a. Dt. 13.2.2015 atanga hman tan a ni ta a ni.

He Dan hi siamthat ngai ni a hriat a nih avangin Law Commission pathumna Chairman, Pu Lal Khobung hovin enzui a ni a. Siamthat rawtna te pawh CYMA, MHIP Gen. Hqrs. bakah mimal atangte a dawn a ni. Rawtna atanga an pawm langsar zingah ‘Mizo’ tih Dan dinglaiin a hrilhfiah chu sawrzim hret a ni a. Inneihna chungchangah kan tihdan pangngai Biak Ina Kut insuih la kalpui thovin, Biak In thleng kher lo va Mizo Dana man leh mual inhlan chu Inneihna tlingah pawm nise, tih te a tel.

Tuna MSLC -ah hian Chairman Pu.Lala Khobung leh Member Secretary-ah Pu Zahmingthanga Ralte, Addl. Secretary, Law & Judicial Department, Govt. of Mizoram a ni a. Member-te chu Pu Diganta Das, Advocate General, Mizoram; Pi Helen Dawngliani, MJS, Secretary, Law and Judicial Dept.; Mara Autonomous District Council, Lai Autonomous District Council leh Chakma Autonomous District Council CEM theuh te; Pu Thanglianmanga Guite, MJS, President, Mizoram Judicial Service Association; Pu Anil Rinliana Malhotra, Advocate, President, Mizoram Bar Association; Pu C. Zoramchhana, Addl. Advocate General, Mizoram;Pu Saihmingliana Sailo, Addl. Government Advocate, Mizoram leh Pu C.Lalrinchhunga, Addl.Government Advocate, Mizoram te an ni.

Khawvel hmun dangah an tih ve leh tih ve loh chu ka hre lova. Mahse, Hnam Dan (customary law) hi tihdan phung turah chuan ‘codify’ (kalhmang nei a siamrem) tur ni awm tak a ni. Chutianga ti ta lo chuan Mizoram Assembly chuan Mizo Hnam Dan zulzui hian “The Mizo Marriage, Divorce and Inheritance of Property Act, 2014’ vuahin dan (act/law)-ah a siam ta tlat mai a. MHIP-te’n siamţhat an duh lai tam tak siamţhat a nih bawk avangin hmeichhe chan a vawng ta hle a. Mizo hnam hi mipa lalna (patriarchal society) ni ţhin kha a her danglam ta bawih mai a nih hi. He lam hi chu kan sawi zui thui lovang.

Mizo Hnam Dan kan lo tih ţhin tuna ‘Mizo Inneih, Inthen leh Rokhawmna Dan, 2014’ ti a Assembly-in a lo pawm tawh hi Law Commission chuan siamţhat (amend) a duh a. Hei hi tlawmngai pawlte duhdana thiltih ni pawhin a lang. Man leh mual inpek fel tawha mipa lamin Mizo dana man an pek a, hmeichhe lamin an lo dawn tawh chuan innei turte kha Mizo danah chuan innei tawha ngaih an ni sa hrim hrim.

Hmeichhia zawk khan man inhlan hnu-ah mipa dang chetsualpui se la chuan ‘uire’ a ni tawh tih hi Mizo khawtlang nuna ngaihdan leh pawmdan awm sa a ni a. Man an inhlan fel chuan Mizo Hnam danah nupa diktak an ni tawh a, tlangval dang tan nula kha rím chi pawh a ni tawh lo. Chu chu khawtlang pawmdan a nih bakah man inhlan hi mipa lam palaite chauh ni lo hmeichhe chhungkhat laina leh ţhenawmte pawhin an hriatpui vek a ni a. A nihna takah phei chuan man leh mual inhlan hma hauh pawhin palaite’n a lawmawm zawnga chhanna ţawngkam ţha an dawn ringawt pawh kha a tinghettu a ni tawh.

Rin lawk ang ngeiin Mizoram Kohhran Hruaitute Committee (MKHC) chuan he rawtna hi an dodal nghal a. August ni 9 a Chief Minister Pu Zoramthanga leh MKHC hruaitute an nkawmna-ah he dan siamţhat tura rawtna hi pawm lo turin an ngen a. A hnu-ah chanchinbumite’n an biakna-ah MKHC chairman Rev. Dr. C. Chawnghmingliana’n (Synod Moderator ni bawk) he dan siamţhat tura rawtna hi kohhrante chuan an dodal a, CM hnenah pawm lo turin an ngen tih chiang takin a sawi a ni. MKHC-te hian an tih loh tawp tur, sakhaw tihbik nei lo (secular) sorkar ni tura ngaihah sorkar thutlukna siam tur thilah an inrawlh a ni.

Tlawmngai pawlte’n Law Commission-a rawtna an thlen chhan ni-a lang chu Pastor leh kohhran upate’n inneihna tih famkimna atana ‘biakina inkutsuih’ hma ni mah se, man leh mual inhlan fel tawh chuan nupa a ngaih an nih chuan a hmeichhia zawk khan rokhawm theihna a neih an duh a ni. ‘Mizo Inneih, Inthen leh Rokhawmna Dan, 2014’-ah hian man inpek a nih tawh chuan dan ang taka innei anga pawm ni se an duh tihna a nih chu. Hei hi hriatthiamna thui tak neih chuan tih awm tak a nihna chin pawh a awm.

Palai tirh leh man inhlan hi chu chhungkaw pahnihin an chinfel theih mai a ni a. Kohhran biakina inkutsuih hun awm vel pawh a sawi theih mai. Mahse, biakina inkutsuih tur chuan pastor remchan hun dap a ngai tel a, kohhranin hun duan lawk a neihte pawh enzawn a ngai a, chutiang nena insu buai lo tura ruahman a ngai. Entir na’n a mipa zawk kha sipai emaw, hna dang pawh ni se, Mizoram pawn emaw a hnathawk lo ni ta se la, a chawlh lak tawp hlima man leh mual inhlan an nih chuan biakina inkutsuih hun kha a făn viau a ngai thei.

Chu lo pawh chu hrilen thut vangte, buaina chhuah thut vangte, innei turte awmna inhlat lutuk avangte, chhungkaw chhiat tawh vangte leh thil dang rokhawlhna avangte pawhin man inhlan leh biakina Pastor hma a inkutsuih hun hi duh anga hma a tih theih a ni lo thut thei. Chumi inkarah chuan a bik takin mo neitu tur kha lo thi ta hlauh sela, mo tur kha engmah chang lovin a awm thei dawn a ni. Chutih laiin kohhran hriatpui a inneihna sawngbawl a nih hma chuan nupa angina lo awmdun ta sela kohhran chuan suala tlu (living in sin)-ah a pawm mauh mai bawk si a. Chu chu kohhran hruaitute’n an ngaihtuah chian’ loh leh ngaihtuah chiang lova sorkar an karna chhan chu a ni.

Zu chungchanga kan sawi fo ang hi a ni a. Kohhran hian sorkarin zu dawr hawng tura ‘policy’ an siamin kohhran hi a inrawlh tur a ni lova, inrawlhna chi pawh a ni lo. Zu hi Mizorama kohhrante’n a duh lo tih chu kan hre vek, chumi vang erawh chuan khap turin sorkar leh political party-te a nawrin a kar tur a ni lo. Ngenna siam erawh chu a thian’ lohna pawh a awm lo. Political party-te’n zu dawr hawn phal a nih avanga tla emaw, zu dawr hawn an duh loh avanga tling emaw a an insawi a, kohhran dodalna leh thlawpna avanga tla emaw tlinga emaw a an insawi phei hi chu thil zahthlak tawpkhawk a ni.

Sangh Parivar pawlho - Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), Vishva Hindu Parishad (VHP), Akhil Bharatiya Vidyarthi Parishad (ABVP), Bajrang Dal (BD), leh Bharatiya Kisan Sangh (BKS)-te’n BJP sorkara duhthala chet an thawh a, Hindu sakhaw zulzui a ram hruaitir an tum leh an hruaitir mek duh lotu chu kan ram kohhrante hi an ni. A chhan chu Kristiante India rama an chep ta hle ni a an hriat vang a ni. An duh lohhote chet dan ang chiahin sorkar rorelna a inrawlh a, sorkar nawr leh kar an ching hi a ţha lo tak zet a ni.

Kum 2018 kum tawp lama inthlan dawn hnaih a zu dawr siam phalna petu sorkar tlak theihna atana Pastor aikal an tih mai, revival speaker-te Mizoram pum huapa an han tirchhuak mai phei kha chu ‘tenawm’ tih hian a sawifiah phak lo. Khami avang khan political party pakhat phei chuan ‘kohhrante hi kan unit’ tiin vote an zawng a nih kha. Kum 2008 inthlan dawna sorkar dinglai paihthlak a nih theih na’na revival speaker-te an tirh chhuah tawh bawk kha kan theihnghilh tawh êm lovang chu maw?

Hetianga kohhran/sakhaw hruaitu leh rawngbawltute khawvel thil (Kaisara thil)a an inrawlh dan tenawm tak hi a titawp theitu chu mipui, kohhranmite kan ni. Kohhran chuan zirtirna (creed/doctrine/dogma) an nei ngei mai a. Chu chu an kohhranmite’n an zawm tur chu a ni ang. Kohhran dang laka an pawmdan an barhluih erawh chu a thiang hauh thung lo. Sorkar hotu lu ber hnena he dan siamţhat rawtna pawm lo tura an nawr ngawt mai hi an tih loh tawp tur a ni a. An kohhran rinna leh inkaihhruaina chu an kohhran chhung ţheuhah an kengkawh mai zawk tur a ni. Sorkar thiltih tura an inrawlh hi a thiang lo hulhual a ni.

Kohhran pakhat emaw, pahnih leh a aia tam deuh pawhin an kohhran rinna leh inkaihhruaina midang zawng zawngin an pawm tura barhluih hi ‘secularism’ thlarau leh thuthlung kalh tlat a ni a. An kohhran dan chu an kohhran chhungah kengkawh mai rawh se. An rindan leh thurin pawm ve lote zawng zawng dinhmun an ngaihtuah tel tur a ni. Chutiang an ti thei lo a nih chuan ‘Hindu lalram din tum’ ti a kan puhte nen hian an lêm chuang lo. Pathianni (Sunday) ni serha ngaitu kohhranin Inrinni (Sabbath) serhtute Pathianni a dawr an hawn khapsak a nékchêp duhna lian tak an nei ang chiah hi a ni.





• • • • • • 
Scan Here to Donate!

Share it with your friends!

[Subscribe telegram channel for updates- https://t.me/exploremizoramchannel ]

(Feedback at: admin@exploremizoram.com )

[For Ads - Contact +919402125273 ]


Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post