SUCCESS STORY | Mizo Pediatric Surgeon Hmasa Ber Dr. Lalrinsiama Chanchin

Mizo Pediatric Surgeon Hmasa Ber Sâmthang khuaa bul ṭan, tuna Aizawl Republic vengthlanga an chhungkuaa cheng mek hi Dr Lalrinsiama (MBBS, MS, MCh) hi a chanchin i han bihchiang teh ang.



Pian leh Mûrna
Dr. Lalrinsiama hi Sâmthang (Champhai District) khaw chhuak niin, May ni 1, 1973 khân a piang a. An unau hi 8 (mipa 4, hmeichhia 4) an ni a, a upa ber dawttu a ni. 
A pa chu Duhpianga (Tuallâwt) a ni a, a nu chu Neihkûngi (Chalthleng) a ni. A pa hian pâwl 1 thleng chauh lehkha a zir a, a nu erawh hi chuan p^wl 3 thleng (Khawbungah) a zir. A pu Neihthuana hi Tuipuirâl (Khawbung bial)-a hausa ber a ni ṭhinn. A nu lama a pu Tl^ngkh<ma erawh chu Lal Upa a ni a, Sâmthanga Sâpṭawnga thi (cancer tihna) hmasa ber a ni.

A pian thla hi a laklawh avangin, kum 6 a nihin sikul a kal ṭan chauh a ni. An pâwlah a upa pâwl a ni zêl a, a thiam thei êm êm thung a, an zirlai hi a sakin a sa chhuak thei vek a ni. Dr. Siama hi naupang mize zawi, nu leh pa thu awih thei tak, hrisêl lo, ṭhang thei lo, infiamna lam pawh ti thei em em lo, inkhâwm taima, lehkha zir taima tak a ni a, a nu leh pa te pawhin an beisei sâng hlê a ni. A tleirâwl tirh hian piantharna a chang a, ruih theih thil leh zuk leh hmuamah hian a fihlîm a ni.


Thiam zirin khual khuaah
Chhaktiang High School, Vaphaia pâwl 8 a zir (1989) aṭang hian amaha ‘talent’ awm hi a hre ṭan a. East Lungdârah Special Scholarship a zu exam a, 2-na a ni a. A pawisa dawn hmasa berin Holy Bible a lei a ni. High School a kal chhûng zawngin he scholarship hi kum tin a dawng ta ziah a ni. Kum 1989 December-ah a pa nau Vaphaia mi Pu Sâpvêla bâwng kaiin a inhlawh ve a, Aizawl panin kâr 1 zet kein an kal a, Aizâwl an thlen meuh chuan pheikhawk bun chung pawhin an kephah a durh nasa hlê a ni. Chêng 550 a hlawh.

Kum 3 chhungin High School 4-ah
Hetih hun lai hian Aizâwlah chuan Sâp Sikul (English Medium) an intihhmuh hlê tawh a, a changtupa pawh hi Vaphai aṭangin Pine Mount High School, Electric Vêng, Aizâwlah a insawn a, p^wl 9 a zir a ni. Hetih hun lai hian Sapṭawng thiam zirtirtu hi an la vâng hle a, Pine Mount-ah pawh hian Science teacher hnam dang an nei a. Zirlai awm-hlei khân a hun lovah bân dâr an lo vua, an haw ta dur dur mai si a. An ‘sir’ chuan, “Who bell the ring?” a rawn ti! Chutiang vêl chu an ni a. English Medium kha a ni miau si a. 
Hemi kum 1990 vêk hian May thlaah an khaw Private High School (kumin 2021 Independence Day-a High School zirtirtu thawk ṭha ber C. Lalhluna Headmaster-a a ṭanna) din tharah a insawn a ni. Aizâwl leh Sâmthangah hian English Rapid Reader leh Additional Subject a inan loh av^ngin harsatna a tâwk a, heti chung hian 1-na a ni tluan parh tho a ni. Sâmthanga a awm lai hian Cl VIII-a a result a ṭhat êm avângin June ni 7,1990 khân Vânapa Hall-ah Proficiency in Maths & Science Award a dawng a; hemi kum vêk December thla tâwpah lehkha hmanhmawh a dawng a, chu chu “Students’ Study Tour to Bombay”-a an thlan ve thu a ni a. Thlasik vîn vânglai January ni 10, 1991-a zin chhuah tûr a ni a; tin, St Paul’s High School-a luh ve a rilrûk avângin a kal ta lo a ni.

Sâmthang High School aṭangin St Paul’s High School-ah!
An khuaah hian pâwl 9 a pass a, an zirtîrtu (a nu cousin ni bawk, Biakngûri) thurâwn angin, a kum leh 1991 chuan a hun laia school ṭha ber St. Paul’s High School, Aizâwlah luh a tum ve ta a. Amahin an Headmaster Brother Thomas-a a d^wr a, ani chuan a lo hnar nasa hlê mai a. Class X-ah admission thar an ti ngai lo a ni. Beidawng duh bîk lovin, a nî (chutih laia Aizâwl Theological College, Mission Vêngthlanga thawk, tûnah Prof T. Vânlaltlani) a pun a. Tichuan, Entrance Exam a beih ve an phal ta a ni. (Cl IX-ah khân Sâmthangah chuan Maths Part I an zir a, St Paul’s-ah erawh chuan Maths Part I pumpui leh Part II chanve an lo zo daih tawh a. Tin, an English zir pawh a inthlau hlê bawk). 
English leh Mathematics an exam-tîr a, mark 100-ah mark 44 a hmu a. Admission hnar nân tiin, “Pass mark chin chu 45 a ni” an Headmaster chuan a ti tlat mai a. Mipa naupang Siama chuan, “Kan ṭawngṭaina a hlawhchham ta a nih hi! Min duhsak êm avângin in tih ngai miah loh Entrance min exam-tîr a, ka tlin ngang si lo a. School danga luh ka tum mai ang e,” tiin haw a tum ta a. An Headmaster Kerala Brother chuan, “Naktûkah admission rawn ti rawh,” a ti ta mai a! A lâwm ngei mai! He thilah hian ‘Pathian Kut’ a tel ngei a ni.
Kawng awlsam a ni lo!
Sâmthang khawtlângin hnatlânga an sak thingtlâng private High School, a chung dî, a bang dâp, a chhuat bâwng êk leh chirh diaka zut, Cl VIII-a pawl lak lai pawh Cl X aṭanga chiang taka hriat theih, bang phui lo nasa êm êm sikul a\anga Mizoram zirna in ṭha ber, building changtlung tak leh sound system fel taka vuah sa vek, an teacher ten Sâpṭawng hlîr an hmannaa lût thut a ni a, a t$rah chuan harsa a ti hle a. Dik taka sawi chuan a hmaa a lo luh tawhna sikulah te hian, an zirtîrtute pawhin Sâpṭawng an zir chawp ve mêk tho a ni. An khuaa an Maths teacher pawh kha khawchhak lam mi hi a ni a, Sâpṭawngah chuan a chak lo ve viau a ni awm e. Volleyball an khelh laiin tu emaw bag hi leiah a let reng mai a, a rawn khai chhuak a, “This is, who bag?” a ti! Chutiang sikul aṭang chuan St Paul’s H/S-a luh a beisei ve tlat kha a ni a, a timak ve deuh chu a ni!
Ni lo, kawng awlsam a ni lo!
Kan sawi tawh ang khân an Maths zirlai inthlauh dân chu kan hre tawh a, English Rapid Reader-ah khân Sâmthangah Robinson Crusoe an zir a, St Paul’s-ah erawh chuan Treasure Island an lo zir daih mai a! Tin, Additional Subject-ah khân Pine Mount High School-ah Commercial Geography an zir a, Sâmthangah an chhunzawm lo va. St. Paul’s-ah chuan History an lo la a, an lo zir hneh êm êm tawh mai lehnghâl a. Pâwl 9-ah History Part I (a vaiin) leh Part II first half an lo zo daih tawh a. Chêng thil zawng zawng chu a’n hel nuai ta a ni a, chhân chawlhah pawh tlângah chhovin a zir char char a ngai ta a ni!
Chanchin ṭha Dâk Tirhkoh Pu Robuanga Malsâwmna
Matric a zir kum hian ATC Staff Quarters, Mission Vêngthlanga a nî Tlani hnênah a awm a. Hetih hun lai hian Pu Robuanga, Chanchinṭha Dâk bul ṭantu kha a chak ṭhat lai a ni a, thlen inah a rawn hmang ṭhin a. Zan khat chu Economics hi a thiam thei dêr lo mai a, dâr 10 vêl thleng a zir a, thiam chuang lovin a mu a. Thiam ngei a duh avângin zîng dâr 2 vêlah thovin a zir leh a. Pu Robuanga zân zung chuan a rawn hau ta a, “Hetiang ringawt te chuan i â mai dâwn asin!” a ti a.
Theological zirlaiho fuih n^n te a hmang ta a; a kalna apiangah, “Siama anga in zir phawt chuan result ṭha tak in nei ngei ngei ang,” a ti zêl a, Mission Vêngthlangah chuan mi hriat a lo ni ta a ni! “Eng ti taka thiam ni ang maw?” tih chu mi titi a ni a. First Term exam result a lo chhuah meuh chuan top 10-ah a tel dêr mai. St Paul’s-ah chuan exam zawhna hi an ti-har êm êm mai ṭhîn a, zirlai pass kim chu ‘khawvâr lam arsi ang pharh’ an ni ṭhîn a. An Headmaster-in Section B-a class a lâk ṭumin, “Pass zawng ding rawh u,” a ti a. Dân lo anga a admit Siama chu a ding ve ta mai a, an Section aṭangin 2 an pass a. Chumi ṭuma an Headmaster lâwmzia chu! A rawn pawm chung mai a ni. Hemi ṭum hian Cl X pum puia pass kim chu 10 pawh an tling lo. Headmaster chuan a Office-ah ko thlain, Matric result-a top 10 hauh leh vek tûrin a fuih ta hlawm a ni. Pu Siama pawh hi mi dang fuih nân a hmang nghâl a.

Matric Result - Zoram Record
Kum 1991 Matric Result a lo chhuak ta a le! School dang khân 1-na an hauh ta daih mai a! Hemi hma lamah hi chuan St. Paul’s-in 1-na an hauh ngei ngei ang a ni a, tin, Top 10 pawh hi an la deuh vek ṭhîn a ni. Pu Siama zir kum hian Distinction an tam thar ta êm êm bawk a, tûn hmâ chuan top 10 mei lam te kha First Division an ni a. Tin, hemi ṭum hian St Paul’s hian supplement an nei ve ta tlat bawk! Lalrinsiama pawh hi Distinction-ah pass-in, Maths leh Mizo-ah Letter a hmu ve ve a, Mizoramah 23-na a ni. Mizo-ah hian 2-na a ni a, mi 2 chiahin letter an hmu a, St Paul’s-a mi ve ve an ni. Record a nihna lai chu English Medium School St Paul’s chauhin Mizo subject-a letter hmu awm chhun 2 an nei hi a ni. Dr. Rinsiama hi hemi kum hian Mizo ṭawng thiam ber dawttu a ni tihna a nih chu! 


Chhûm Zînna Ramah
  Pre University Science chu a hun laia NEHU hnuaia Science College ṭha ber St. Edmund’s College-ah 1992 aṭanga 1994 thleng a zir a. St Paul’s-a a tih ang tho khân, amahin Principal a d^wr leh tho a ni. Shillong-ah hian a tluang vak lo; a zir lai hian kum 1992 August ni 23-ah a pa kum 63 mi chuan a thihsan a, Khasi zirlai p^wl leh vai an intihbuai avângin an buai hlê a, rei tak class kal thei lovin an awm a ni. Shillong-a a zir lai hian buaina lian tham deuh a nei a, amah hi pa tawi a ni bawk a, a thin pawh a tawi a ni ang, a roommate Bengali vai pa lian deuh nên an inhnial buai a, a changtupa hian a hnek bur mai a le! Hostel an buai zo ta. Dân pângngai chuan hnawh chhuah tûr a ni a. Principal thinram tak Pinto zin bo hlân a ni hlauh a, Warden-in Vice Principal Miranda hnênah a thlen a, ani chuan a lo ngaidam ta a ni. Hetah pawh hian ‘Hand of God’ a lo lang leh a ni. Doctor zir tum ngar ngar a ni a, Missionary doctor nih a tum ṭhîn. Result pawh ṭha tak neiin, kum 1994-ah MBBS seat RMC/RIMS, Imphal-ah State Quota a hmu a, chu chu a nu vêl ṭap thartu a ni; a pa la dam se a lâwm dâwn êm a, a hrilh tûrin thlânmual lamah a liam ṭhin a ni!

Tihdam-Thiam zirin Phaipui lamah
Manipur hi Mizovin “Phaipui” an ti \hin a. MBBS hi 1994 aṭangin 1999 thleng a zir a, kal thar an sawisak ṭhin (ragging) zawng zawng pawh a tuar chhuak ve vek a ni. Kum hloh lovin semester 9-ah a zir zo a, a zawh hma deuh hian an pawisain a daih tâk loh avângin, a pa Sâpa, Vaphaia miin a rawn chhan chhuak ta a ni. A patea hian rulh a duh lo nghê nghê. Kum 2008-ah RIMS-ah tho Master of Surgery a zir leh a, zirlai 8 zîngah Manipur University-ah Gold Medalist niin 2011-ah a rawn chhuak a. Sâmthanga a piin bâwng talhin a lawmsak nghê nghê. Hemi kum vêk hian Super Speciality (MCh) Entrance Exam Gauhati-ah a bei a, waiting list-ah a awm a, an ko chhunzawm ta lo a ni.



Sipai Dâktawr!
Let leh lawk ila, kum 1999 January thlaah MBBS a zir zo a, 2000 March-ah Internship a zo. Internship a tih zawh hian hna a hmu mai lo va, thla 5 vêl vâkvaia a awm hnu hian Border Roads Organisation-ah Adhoc Medical Officer hna a hmu a, President of India hminga Appointment Order hi hmu a ni. Project Pushpak, Zemabâwkah a in-report a, 24 Task Force, Selingah a han zawm a. Chuta ṭang chuan 74 RCC (GREF), Champhai Zotlângah an dah a, 813 Addl MI Room a enkawl ta a ni. Hetih lai tho hian Central-ah hna a dîl nghâl a, Army Medical Corps-ah Personal Interview Board a paltlang a. Mizo tlangvâl 10 dâwn lai zîngah 3 an tling a ni. Mi 3 zînga 1 chu Physical Examination a tlang nghâl a, Dr LR Siama leh a ṭhianpa chu Medically Unfit an ni a, Pu Siama hi chu a tawi vâng a ni. Appeal theih chi a ni a, a tlin theih tho thu an hrilh a, a dîl leh ta a. Eastern Command, Calcutta-in an rawn ko ta ngei a, amaherawhchu a nu a lâwm vak lo tih a hriatin a kal duh ta lo a ni.

Thingtlâng Surgeon
Kawng lai Dumka dâktawra a ṭan hnu hian Civil Hospital, Aizâwlah House Surgeon a ti a. Chumi zawhah 2002 kum tâwp lam aṭangin Hnahlân Primary Health Centre, Champhai District-ah Safe Motherhood Consultant-in kum 3 a thawk a. Nau zai chhuah leh rilphîr zai te a ti ṭhîn a, a bial miten an ngaina hlê. Tlangvâl a la ni bawk a, KṬP leh Tlâwmngai Pâwl hrang hrangah a inhmang ve hlê a. Nupui neih a tum tih an han hriat phei chuan Hnahlân nulate pawh an inkau viau a ni âwm e. Aizâwl Republic Vengthlang Nurse nula kha a bûk a rit viau a ni ang, 2004 January ni 15 khân Nl. K. Lalfanliani (Mâfani) nen kohhran dân 1-nain an inkutsuih ta a ni. Kum 2006-ah sorkâr hna nghet a hmu a, Fârkâwn PHC-ah sawn a ni a. An khaw lam bial ni lo se chuan Hnahlân khua hian chhuah an tum lo an ti. Fârkâwna kum 2 a awm chhêng hian PG seat (Surgery) a hmu a, a chunga kan sawi tawh ang khian 2008-ah zirna sâng zâwk bei tûrin Fârkâwn a chhuahsan a ni.



Khawthlang - Mamit Surgeon
Kum 2011-ah MS a zo kan tih tawh kha. T<nah chuan Surgeon tak tak a ni tawh bawk a, May 2011 aṭangin September thleng Civil Hospital Aiz^wlah a thawk a, Mamit District-ah sawn a ni a. Hetih hunlai hian Trauma hi a subject tui zâwng a ni. “Management of Trauma” zirt$rin power point presentation a ti ṭhîn. Pediatric Surgery-a Super Speciality (Magister Chirurgiae) zir a tum avângin Mumbai aṭangin text book a chah a, kum khat chhûng a zir a. Gauhati Medical College-ah July 2012-ah entrance a zu exam a, a tling chiang hlê. Super Speciality hrang hrang (DM, MCh) an exam a, a pum puia mark hmu tam 4-na a ni.

Khâm leh Suar nasâ-an : Ram Hruaitu lû ber Duhsakna
Entrance-a a inziah tlin hnuah pawh thil a kal tluang leh dâwn lo tawp mai! Service-a a luh hnua PG (Surgery) zir kha a ni a, Study Leave (kum 3) a hmang zo vek tawh a, Super zirna atan study leave dil nawn leh chu ‘lung bang sut ang’ hlauh a ni leh ta! Secretariat-ah Officer lian hovin India rama service rules bu hrang hrang an han keu lâwr a, eng rules mahin service chhûngin study leave vawi 2 a pe thei lo. Chief Secretary chuan Chief Minister zahngaihna ng>n tawp tûrin thu a râwn ta a; “CM chauhin rules a flex thei si a,” an ti. CM rilru pawh hneh theitu chu, a bâna kai ṭhîntu a Pathian kha a ni si a, rinna nasa tak nên Mac Donald Hill a pan leh phawt mai dâwn a ni! 
Khatih laia CM Pu Lalthanhawla chuan, “Mizoram chhûngah chauh ka thawk ang, tia i intiam theih chuan ka phalsak ang che,” a ti a. Tichuan, a file chu a pass-sak ta a ni. Office lamah ‘Bond’ an sign-tîr a, a zalên ta! Mizo zînga a zir hmasa ber tûr a ni bawk a, ngaihhnathiamna an nei lian hlê a ni. Amah chauh hi study leave vawi hnih la awm chhun a la ni!

An sawi Brahmaputra phai kuamah 
Gauhati khaw lum uap vânglai takin a nupui rai puar luah leh an fanute 3 nên July ni 30, 2012 khân an thleng thla a. In luah tûr an hmuh mai loh avângin Synod Guest House top floor-ah thla 1 zet an awm a. Nau pai tân chuan a lum lehzual hlê a, thosi a tam êm êm bawk si a, an nu tihngaihna hre lo lutuk hi a ṭap tawp mai a ni. 
August ni 1 aṭangin session an ṭan nghâl a, ni tin naute piang sual an enkawl a. Thla leh maiah nau an nei mai dâwn si a, a rilru a hah thei hlê. September-ah chuan in luah tûr te pawh an hmu ve ta a, ni 24-ah fanu thar lian tak, pian ṭha deuh mai, kg 4 dâwn lai an nei ta a. Hemi zân hian Night Duty a nei nghê nghê a, a indaih lo hlê. 
Super zir chu a hautak hle mai a, Leave Salary hi chu a tam thei lo hrim hrim a. GP Fund pêk tûrin ṭanpuitu a nei si lo a, a ṭhianpa Dr. Joel-a’n a pung awm lovin pawisa a pêktîr ta ṭawk mai a, a lâwm ngei mai. Chhangchhe chhungkaw tân chuan sum hmanna tûr hi a tam ve êm êm mai a, MCh (Magister Chirurgiae) a zawh meuh chuan Bank account-ah chêng 500 chiah an nei tawh a ni. A cousin Officer-in Rs.50,000 a pêktîr leh hlauh mai a, tichuan Gauhati chu August 2015-ah an mangṭha hlen thei ta a ni.

Parṭhi nên an khaw lamah
A zir chhuah kum hian Dr. Siamtea hi an khua Sâmthangin awm ni kham meuhin November ni 25, 2015-ah Chawimawina chi hrang hrang an hlân a, a khawnâwtin ruai an ṭheh a ni. Hemi kum vêk hian Sâmthang Welfare Committee, Champhai-in Chawimawina Belpui an hlân bawk a. Tin, District Promotors’ Club, Champhai-in Chawimawina an pe bawk a ni.


Ṭhalaite tâna thuchah
“Pathian hi a rinawm a, innghahna tlûk a ni tih ka hre chiang,” a ti. Tûnah hian Republic Vêngthlang, Aizâwl-ah a nupui fanau te nen an khawsa mêk a ni. A bul ṭan dân hi té hlê mah se, a arh chho ta hleah a inngai. A tleirâwl ata Kohhrana a inhmang ṭhin kha a inchhîr lo hlê bawk. “Tumna a awm chuan kawng a awm” tih hi a lo dik a ni tih hi a takin a finfiah tawh a. A doctor zir leh Specialist, Super Specialist zir zawng zawngte aiin Sâmthang H/S aṭanga St Paul’s H/S-a a kal kha, a tum hlen chhuah zînga ropui berah a la ngai a ni.



 | @ YMA Chanchinbu 'Bihchianna' November 2021 issue |




Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post