TUNGE ROPUI BER?

Centenary C. Lalzahawma
Columnist, Explore Mizoram

Tin, Isuan a hnênah, “Sihalten kua an nei a, chunglêng savate pawhin bu an nei a, Mihring Fapa erawh hi chuan a lu  nghahna a nei lo,” a ti a. — (Luka 9:58)

Missionary-te hi fakna aw rî mawi tak tak kâra lêng tûr an nih laiin; sêlna ânkâ chhe tinrêng kârah an lêng zâwk a! Keini anga missionary (sakhaw theh darh tûra mi tirh) hna ni khat pawh thawk ve lo tân chuan an hrehawm tawrhnate hi hriat thiampui ve phâk rual a ni lo. Mahni thil ṭha tih leh mahni chanchin ṭha lai mahni vêka han sawi lan hi a mawi loh avâng hian an dinhmun hrehawm takte hi an ngawih bopui mai mai ṭhin a lo ni.


          Isuan hnam tina mi zirtirahte siam tûra a thupêk chu vawng nung rengin a zirtirten chanchin ṭha an puang darh a. Chanchin ṭha an puanna hmunah Matthaia chu Ethiopia khawpuiah ngûnhnâma vih hlum a ni a. Marka chu Alexandria khawpuiah an hnûk hlum a. Luka chu Greece rama Olive thingah an khaihlum a. Johana chu têl so-ah an thlak a, chu mi hnuah Patmos thliarkârah an that a. Petera chu Rome khawpuiah a letlingin an khaihlum a. Jacoba (lian zâwk) chu Jerusalem-ah a lu an tan a. Jacoba (te zâwk) chu Temple chhip zum aṭângin an thlak a, chumi hnuah an vaw hlum a. Bartholomaia chu a nung chungin an lip a. Andria chu Kraws-ah an khêngbet a. Thoma chu Coromandel, East Indies-ah an chhun hlum a. Juda chu thalin an kâp hlum a. Mathia chu lungin an dêng phawt a, a hnuah a lu an tan a. Barnaba chu Salonica-ah an dêng hlum a. Paula chu tihduhdahna nasa tak a tawrh hnuah Rome-ah Nero-a'n a lu a tan bawk. Harsatna tam tak tâwkin an nunna hial an chân a. An zirtirtu Isua ang chiahin thih dân râpthlâk tak takin an thi a. An thil tih leh an thisen luang chuan rei lo tê-ah khawvêl a dêng chhuak ta.
          Chanchin ṭha chu ram hrang hrangah puang chhuak zêlin, Juda hovin Rome-ah, Roman hovin France-ah, France hovin Scandinavia-ah, Scots hovin Ireland-ah, Irish hovin Scotland-ah, chutiang zêl chuan hmun hrang hrangah missionary an tîr a. Chanchin ṭha hrilh avângin mi tam tak an thih phah a, thih dân râpthlâk tak takin an thi a. Chanchin ṭha chu an hril zêl bawk a. An thlen chin apiangah Bible a thleng zêl a. Pathian thil tihtheihzia a takin a lang zêl bawk a. An dam laiah ni lo an thih hnua Pathian hnathawh hre thiam chauh lah hmun tin leh ram tinah an awm bawk a. Chu chanchin ṭha hril tûra mi inpe te leh Pathian mi tirh te chu Pathianin a awmpui zêl a. Inpe thar an pung zêl bawk a. Kan Zoramah pawh kum 1894, January ni 11 khân Rev. Frederick William Savidge (Sâp Upa) leh Rev. James Herbert Lorrain (Pu Buanga)ten Aizawl tlângah keini Zofate tân chanchin ṭha min rawn thlen a nih kha. Tichuan, kum tam a liam a. Missionary tam tak Mizoram kohhran hrang hrang aṭâng pawhin tirh chhhuah a ni ve ta a. ‘Statistical Handbook of Mizoram 2018’ târlan dânah phei chuan Mizorama kohhran 10 awmte missionary tirh chhuah zât chu 3737 lai a tling a ni. Sap missionary pahnih zârah kum za a liam meuh chuan ram chhûng leh ram pawnah kohhran hrang hrangten missionary an tir chhuak chur chur ta! 
          Hêng Krista pasalṭhate hi Isua khawvêla a lên lai ang thova lu nghahna nei lo an ni. Khawngaihna leh hmangaihna avângin mahni dinhmun nuam tak kalsanin khawvêl hmun hrang hrangah thih huamin lu nghahna bîk pawh nei lovin chanchin ṭha an hril a. Mahni inah lal anga awm thei reng siin hmangaihten chatuan nunna an neih theih nân chhiahhlawh thuamhnaw inbelin chhiahhlawh nunin an nung a, Pathian kohna hmun apiangah kalin rei lo tê te an khawsa kual a. Kut dawh ang maiin Pathianin a pêk apiang chu an pawm a, awm tûra a tihna hmun apiangah an awm a, duh thlang thei an ni lo. An duh dân ni lovin a kohtu duh dân angin an nung ṭhîn.
          Kan ram mipuite laka ngen duh ka neih chu hei hi a ni. Zoram chhûng bîk khaw hrang hranga missionary hna thawka awmte hi a khaw neitute hian duat nachâng i hria ang u tih hi. Thingtlâng khaw tam takah pawh tûnah chuan lehkha thiam an tam tawh a. Missionary-te ngaih hniamna a lian ṭan tawh hle bawk. Missionary-te hi tualchhûng mite aiin an thiamna a sâng zâwk vek kher lo thei, kan sawrkar hnathawk hlawh aiin an hlawh a hniam zâwk pawh a ni thei, Pathian thu sawi chungchângah pawh kan lo thiam zâwk a ni thei, kan beisei leh kan duh dân angin an awm lo pawh a ni thei. Hêng thilte bâkah thil dang tam tak tualchhûng mite duh khawp lohna lai a awm ngei ang. Ṭhenkhat phei chuan sawrkar hna a indaih loh avânga missionary-a kal te mai mai a lâwm an nih an ti ṭhîn. Engpawh ni se, missionary-te hi keini ang thova nu pum chhûng ata sual saa piang an ni a, missionary hna an thawh tâk avânga sualna nei lo leh fel lohna nei lo an ni bik lo. An thiamnate, an finnate, an theihnate, an chaknate, ni lovin Pathian mite tâna an inpêkna zâwka hi a ni an ropuina chu! Tin, missionary hna thawk tûrin tumah vân aṭângin leiah an lo chhuk thla lo tih kan hriat thar fo a ṭûl. 
          American evangelist Billy Graham-a chuan, “Kristiante tâna pawimawh ber pathumte chu inngaihtlâwmna, inngaihtlâwmna leh inngaihtlâwmna te a ni,” a ti a. Indian Prime Minister hlui Atal Bihari Vajpayee-a phei chuan, “Lalpa midangte nêl theih tûra ka inphahhnuai theih lohna tûr khawpa dinhmun sânga ka awm hi phal suh la, chutiang chapona lak ata chu min tifihlim ang che,” a ti hial American Civil War laiin President Lincoln-a leh a War Secretary chuan indona hmunah General George Mclell-a an tlawh a. Ina a lo awm loh avângin an lo nghâk a. A lo haw chuan General chuan pindanah lûtin a mutsan ta daih mai. War Secretary chuan Lincoln-a hnênah chuan General chu bân nghal tûrin a râwn a. Mah se, Lincoln-a chuan a ngaidam a, a inphahhnuai zâwkah a la ṭang a ni. Mi inngaitlâwm tak takte hi mi ropui tak takte an ni fo. Missionary-te leh tualchhûng mite tâna pawimawh ber chu inngaihtlâwmna nun neih hi a ni tih kan sawi tâk aṭâng khian a chiang hle âwm e. Inzah tawn taka awm a, kan fel lohna leh kan tlin lohnate inhai dersak tawna ni tin hun hman tlân hi kan tih tûr a ni.
          Dik tak chuan missionary-te hi rawngbâwla kal chhuak kher lo pawhin awm hmunah ringtu ṭha tak niin mi piangthar ṭha tak an ni ve thei tho. Tin, missionary-te sawisel chiam mai te hi a mawi lo. Dik tak chuan khawpuia mi in luaha awm, vawi hnih khat vêng hnai tê tea in danga insawn pawh a harsa kan tih laiin missionary-te hi chuan an hun pum hmun hla tak takah insawn (transfer) nân an hmang asin. Mihring ve tho tân chuan thil huphurhawm tak a ni tih hai rual a ni lo. Isuan kraws a put lai khân awlsam têin a pu zo em? Kalvari tlâng thleng tûr khân vawi tam tak kawng lakah a tlu a nih kha. Khati khawpa an sawisak hnu pawh khân duh tâwk mai lovin kawng tluanin an vaw zui bawk a. Isua ang tho hian missionary-te rawngbawlnaah pawh an tum ram an thlen hmain harsat buaina tam tak an tâwk a, an la tâwk mêk a, an la tâwk zêl dâwn. A pawimawh ber chu harsa chung chung pawha an mission an tihhlawhtlin phawt chuan chu aia ropui a awm lo. An lakah hian kawng tam takah tualchhûng mite hi kan innghat ṭhin a, kan beisei pawh a sâng bawk ṭhin. Chutih rual erawh chuan tualchhûng miten an lakah innghah chin tâwk leh beiseina neih chin tâwk erawh kan hriat a ṭûl fo. 
          A tâwp berah chuan he zawhna 'Tunge ropui ber?' tih ah hian a ropui ber chu missionary-te hi an ni. Lei mihringteah chuan an la ropui ber fo bawk ang.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post