Copyright, Youtube leh PL Liandinga

- K Remruatfela

Tunlai chu kan ziakmi lar leh thu thiam Pu PL Liandinga'n a Sherlock Holmes bu lâr tak, a phalna la lova, Youtube Channel-a tu emawin a lo chhiar sak chungchanga a lungawilohna thu hi thalaite titi tam berte zinga mi niin a lang a. Comment petu te thu inchuh tam tak chu lo dah tha ta ila, he issue hian mipuiah Copyright pawimawhna leh ngaihvenna nasa takin a tuh phah tih a chiang em em a. Hei ngawt pawh hi hmasawnna a tling tawh hrim hrim e. Hemi chungchang hi a tir phat atang khân rawn luhchilh ve nghal kha ka châk em em a. Nimahsela, a rûka phuartu ka neih tlat avangin ka kimki ru deuh tlat a. Chutihlai erawh chuan Intellectual Property (Copyright) chungchang hi Amity University atanga Master Degree (LL.M) la thei tura nasa taka kan lo vahvahpui ve tawhna thin a nih avangin kut kuangkuaha lo thlir liam mai chu harsa ka ti deuh a, ka insûm zo leh ta ngang lo a ni.

Indian Copyright Act, 1957 chuan 'Copyright' awmzia chu 'Innovators’ _(thil thar duangtu)_ ten an thil tih (original work) a, tuma dipdal leh chuhbuaina awmlova hlâwkna leh hamthatna an têl theihna tura vênhimsak hi a ni' tiin a lo hrilhfiah tawh a. A sawi tum ber zâwk erawh chu mi thluak hmang thiam leh mi bîk ten zalen taka anmahni thiamna leh theihna an hâichhuah a, nasa leh zuala an tihpun theihna tura vênhimsak hi a ni.

Tichuan kan issue ah han lût chho ta zêl ila, kan hriat theuh angin Pu PL Liandinga hian Scottish pachal, Sir Arthur Conan Doyle lehkhabu *Sherlock Holmes* tih chu India hmar kilkhawla mi mâwl berte pawhin kan lo chhiar ve theih turin ngaihnawm em emin kan tawng ngeiin min rawn chhawp chhuah sak a ni a. He Sherlock Holmes thawnthu ril leh thûk em em hi kan tapchhaka min chhawp sak avang hian Pu Pla hming hi chuatuanin Zofate zingah a dâi tawh lo ang. Mipuite zawhna tam ber nia lang chu Pu Pla hian he thawnthu a lehlin dâwn hian a ziaktu atangin phalna a nei em, tih hi niin a lang a. Kei chuan a neih leh neih loh lam chu ka hriatpui hauh lova. Chutihlai chuan, amah hrechiangtu ni tura ka ngaih mi pakhatin 'a lehlin dâwn hian Sherlock Homles ziaktu boralna hi kum 60 a chuang tawh a. Chuvangin, copyright a dil hranpa a ngai tawh lo a ni', ti-a a rawn tlip avangin  Pu Pla hian ngaih tha takin Sir Arthur chhûngte phalna chu a la hran lêm lo a nih dâwn chu ka tih phah ta ringawt a...

Ni e, Pu Pla hrechiangtu nia ka ngaih sawi ang hian Copyright hi chatuan daih a ni bik hauh lova. Dân ang chuan a ziaktu boral atanga kum 60 hnuah chu artistic work chu tu ta mah a ni ta bik lova. Luahlumtu ten mual an liam zawh tawh avanga In ropui a ram a, ka In a ni ti thei tu tumah an awm ta lo ang deuh chiah hi a ni. Chutihlai erawh chuan, a thisen zawmpui hnâivâi ten rokhâwmtu nihna an dil thin ang hian, Copyright pawh hi property ang thoa ngaih a ni a. Kum 60 ral tawh mah se, Copyright ownership hi mi tin tâna kawng zau taka hawn a ni hran chuang lo tih erawh kan hriat a tha.

Nimahsela, hêng research work leh mahni mimal thil liau liaua lo hman tangkai ang chi erawh Copyright hian a khap lêm lova. Sec 52 of Indian Copyright Act, 1957 in Copyright bawhchhiatna a tih ber zâwk chu a neitu phalna ni lova sumdâwnna leh mimal hlâwkna leh hmingthanna atana mi kutchhuak lo rûk sak hi a ni. _(Hei tak hi kan chiang tawk lo thin a. Thâwkkhatlâi khân keipawh mahni fb wall-a post mai mai turin Serchhip khaw chanchin tâwi te ka ziahnaah an lo la na ang tih ngaihtuah thleng lovin khaw dang hla thu ka lo zep zeuh tawh a. Thenkhat chuan khin theih a ni tiin ânka nêm min rawn fah liam liam hlawm a. Ka chhâng duh lêm hlawm lova)._ 

Chutihlai chuan, Ziaktute/Letlingtute thawhrimna ngaihtuahin dân in a phal chin chhûnga mi pawh ni tehreng se, a kutchhuak neitute râwn der leh credit pek tel hi a mawi em em a. Kei pawh hi thu fahrah te te ni hlawm mah se, a hminga lehkhabu 15 ka lo ziah/tihchhuah ve tawh avangin Ziaktute/Letlingtute thawhrimna leh vahvaihna hi ka hrechiang ve tâwk hlein ka inhria a. A kutchuak neitu phalna leh râwn derna eih pawh awm lova mi kutchhuak mahni hminga lo tihchhuah ve ringawt a, Youtube-ah te lo upload hial kha chu moral point of view atanga thlirin thil dik erawh a ni lo hrim hrim a ni. Mizo Writers Association te pawhin hemi chungchâng hi kan veina a rei tawh hle a. Youtube-a Mizo tawng chhiar chungchâng lo zir chiangtu tur pawh ruat a ni tawh a. Chutiang chu thu kal lâi mêk a nih avangin Youtubers te pawh hian Ziakmite hlutna kan hriat thar lehzual a ngai ta viau niin a lang.  Tha thlah lova thu tha leh ril tak tak tak Zofate min la hlui zêl turin literature lama ka pa, Pu PL Liandinga duhsakna sâng ber ka hlân e.