NUN HLIMNA THURÛK

— Centenary C. Lalzahawma

Columnist, EXPLORE MIZORAM

          Lei vaivui aṭânga siam mihring tawh phawt chuan nun hlimna neih kan duh vek a. A châng châng chauh ni lo, englai pawha neih reng chu mi tinte duhthusâm a ni. Nimahsela, kan chênna hmun leh ramin azir loh avângin hlim reng erawh a harsa ṭhîn. Engpawh ni se, 'nun hlimna' kan neih fo theih nâna thil pawimawh tam takte zîngah ṭhenkhatte kan thlir ho dâwn a ni.

          Nun hlimna nei tûr a thil pawimawh hmasa ber chu Siamtu Pathian hriata, a thu kan awih a, a duh dâna kan awm hi a ni. Mios of Belos chuan, “Thu âwihna hi thu âwihna vêkin chhânlêt a ni ṭhîn. Miin Pathian thu a awih chuan, a thu pawh Pathianin a awih ve ṭhîn,” a ti a. American thuziak thiam Mary O'Hara-i phei chuan, “Pathian hi hlimna tâwp chin nei lo a ni,” a ti hial!  Hêng an thusawi aṭâng hian hlimna zawng zawng hi Siamtu kutah a awm tih a tichiang hle. Chuvângin Siamtu thu awiha, a kuta innghah mai hi nun hlimna nei tûra thil pawimawh hmasa ber a ni.

          A dawt lehah chuan nu leh pate thu awih hi nun hlimna bul a ni. Nu leh pa thu awih lo mi nun hlim tak an awm ngai lo ang hian nu leh pa thu awih mi nun ngui leh hlim lo an awm ngai lo. Nu leh pate hi kan lei pathian, mita hmuh theih (mit hmuh) pathian an nih avângin hlimna kawltu leh lungngaihna kawltu an ni tel a, kan zah lo a, keimahni aia â zâwk leh mâwl zâwka kan ngaih chhûng chuan an aiin kan â in kan mâwl zâwk tihna a ni a, kan nun a hlim ngai lo vang. Chuvângin, hlim reng kan duh chuan nu leh pa thu awih mai tûr a ni. Nu leh pa thu awih hi dam reina a ni si a!

          A pathumnaah chuan, aia upate thu awih hi a ni. Aia upate thu kan âwih hian kan thu pawh an awih ve fo. Naupangtê pawh ni mah se, a aia upate thu a awih chuan, a thu pawh a aia upaten an awih ve ang. An inkârah inlaichînna ṭha leh inzah tawnna thûk tak a awm tlat avângin. Tin, aia upate thu awih hi nun hlimna a ni a, mahni zahawmna vawnhim nâna thil pawimawh kumkhua tûr pawh a ni tih hi kan hriat thar a ṭûl hle âwm e. Chuvângin, mi tê ber leh lian ber thlengin zah takin en la, zah erawh phût lêt ngai suh ang che.

          A palinaah chuan, midangte chunga ngilneihna leh hmangaihna lantir hi a ni. Scottish Philosopher Thomas Carlyle-a chuan, “Ngilneihna tel lo chuan hlimna tak tak a awm thei lo,” tiin mihring nun tihhlim nâna ngilneihna kan neih a ṭulzia a sawi a. Van Dyke-a chuan, “Hmangaihna hi dawn a ni lo va, pêk chhuah a ni,” tiin mahni leh mahni chauh inhmangaih lo va midangte kan hmangaih a ṭulzia a sawi. Mi duhâm leh mi uikawm tan hlimna neih theih rual a ni lo tih sawi kher a ngai âwm lo ve. Mi hlim tak nih kan duh chuan mahni chauh inngaihtuah lovin midangte kan ngaihtuah tel a ngai a, a thu chauh ni lo a takin an chungah ṭhat kan chhuah fo a ṭul bawk. Midangte tâna kan nun kan hlan phalna hian keimahniah hlimna min pe lêt fo ṭhîn. Chuvângin, hlim reng kan duh chuan midangte chungah ngilneihna leh hmangaihna kan lantir fo a ngai a, midangte kan tihhlim fo a ngai bawk ṭhîn.

          A pangnganaah chuan, mi zawng zawngte kan chung en a, an ṭhatna lai kan hmuh thiam a ngai. Midangte kan aia hnuai zâwk leh hniam zâwka kan en chhûng chuan kan nun a hlim ngai lo vang. Chaponain min bâwm a, mi chapo mi hlim thei tak an awm ngâi lo. Tin, an ṭhat lohna lai chauh kan hmuh hian inhuat mai a awlsamin inrem taka awm a harsa fo ṭhîn. Inhuatna leh inremna awm lohna hmunah hlimna a awm thei lo. Vawi khata kan tih mai theih loh hi theih loh kumkhua tûrah ngai lo ila, mahni indah hniam chuang si lovin midangte chung en ila, an ṭhatna lai hmuhsak i tum tlat ang u. Hei hi mahni nun a hlim theih nâna midangte laka kan tih tûr chu a ni. Midang fak nan i lei leh i kâ ui ngai lo la, ni tin a tlêm thei ang ber 'Ka' tih ṭawngkam hmang ṭhîn ang che.

        A tâwp berah chuan, nun hlimna nei tûr chuan keimahni leh keimahni hi kan pawimawh ber fo. Kan ngaihtuah dân hian min ti lungngaiin min ti hlim mai ṭhîn a lo ni. Philosospher ropui, Roman Emperor ni bawk Marcus Aurelius-a chuan, “Nun hlimna nei tûr chuan thil te tham te a mamawh. Chu chu i chhûng a mi a ni, i ngaihtuah dân kha,” tiin ngaihtuahnain thil a tih theihzia a sawi. Sawi sei a ngai âwm lo ve. Chuvângin, kan ngaihtuahna kan hman thiam a kan hman fimkhur a ṭul hle âwm e. Nun hlimna nei thei tûra innghahna lungpui chu kan rilru ngaihtuahna hi a ni si a!