RAP MUSIC LEH MIZO ṬHALAITE

(Methinks and my thoughts)

– V Kûngtea, 

Awmhar Cabin.

Mizopa ngeiin, “Mizo chu chin tâwk hre lo, thil pakhata thle dual ṭhîn; changkânna ngaisâng, changkâng si lo,” tih thu, dik lutuk a sawi ka hriat châng te ka rilru a na vawng vawng ṭhîn. A ni lah tak a, changkânna changkâng lo takin kan changkâng a, thil thar kan lâwm a, ‘tih ve zêl duhna nun’ kan neih avâng hian Mizote hi kan la buai reng zawng a nih hi. Dik chauh chuan, mahni pawh inthunun thei lo kan ni a, khawvêl changkânnain min ûm a; chu changkânnaina Mizote min han thunun (influence) zet mai chu buai namên lovin kan buai a nih tâk hi. Hnam dang chuan changkânna hi hmasâwn nân leh puitlin nan an hmang a; keini Mizote ve thung chuan inhuat nân zu hmang zâwk hlauh va! Eng kan ti nge, Mizote hian heti tak maia changkânna hi kan chhawr thiam loh bîk chu le?

A eng chu nge, Mizote’n changkânna kan chhawr thiam loh chu?... tia min zawh chuan kâwlphê aia rangin ‘rap music’ tiin ka chhâng ang. Nikum hmasa, 2017 December thla chhuakah khân kohhran ṭhalai chanchinbu thla kip chhuak |halai Êntu-ah ‘Gospel Song or Ghost Spell Song?’ tih ka ziak a, chuta ka thu ziakah chuan rap music hmanga Pathian hla an phuah ka duh lohzia thu te, rap music hi hla chapo; mahni infakna hla leh mi dang sawisêlna hla a nih thu te, Kristian-te tân rap music a ṭhata a him lohzia te ka ziak a ni. Zêp lohvah chuan kei ngei pawh, tûn hma lamah te kha chuan rap music hi ka tuipuiin ka ngaithla ngun ve ṭhîn hle. An hla thûa mahni an han inchâwimâwi chiam te, mi dang dêuna thu an chham chhuah vak ṭhin te kha ka ngaihnawm tihzâwng tak a lo ni a; mahse, tûnah chuan, khati ang rilru ka neih ṭhinte kha ka paih fithla ta hmak mai.

A bîk takin tûn hnai mai aṭang khân ṭhalaite thinlungah rap music-in hmun a chang thûk hle mai a, a alhin a alh a ni ber mai âwm e. He rap music hian nasa takin ṭhalaite thinlung a ti khawlo va, chapona ruamah mi a hruai lût tak meuh meuh a ni. Phat rual a ni lo. ‘The pit’ an ti, ‘rap battle’ an ti, chu chuan mahni mihringpuite eng mah ngaih lohna, mi dang aia chungnung zâwk nih châkna, inhmuhsitna, inhnuaichhiahna, inhmêlmâkna, inhuatna, inchemhârna bâk a chhuah lo. Harsat, mangan tawh nikhuaa kan auh hmasak ber tûr, kan ṭhenawmpate nên meuh pawh kan inkhaw dang sial en ta a nih hi. A va ṭha lo êm! A kumkhaw thûah heti ang hi Mizote zia a ni ngai lo. Rap music chuan kan Mizo nun zia duhawm tak tak– inngaihtlâwmna te, thuhnuai rawlhna te, aia upa zah thiamna te a ûm bo ta! A va na vawng vawng êm ve le!

Khaw nge, Zo nun mawi? Phûm bovin awm tawh. Thil ṭha lo chu thil ṭha zâwkin kan thawm ṭha ṭhîn a ni ngai a; chu chu tûnah chuan a ni ta lo. Thil ṭha chu thil ṭha lovin a rawn khahchhilh tawh a, vân boruak thiang kûk mai leh thlifîm thaw heuh heuh te, a ngaih la tâwk chauhva favâng nî rawn êng ṭhîn te pawh keimahni siam chawp ngei chhûm dum kan zîntîr a; hêng, kan thil ṭha lo tih zawng zawngte hi tih palh thil thu a ni lo; hre reng chunga ti kan ni. Kan Zoram khawvêl, kristian ram tia chhuang taka kan sawi ṭhin te pawh keimahni ngeiin kan tithangtlâwm a; he kan kristian ram tichhe tûr hian mi firfiak dang kan mamawh belh tawh chuang lo. A chhûnga chêngte hi kan tling tâwk ber mai.

Upain, “Zâwnga hmai mah zah a na,” an ti a, zâwng hmêl chu dah ṭha ta ila, kan mihringpuite meuh pawh thup leh zêp awm hlek lovin hmaichhanah ngei kan chhiatna lai zawng zawng kan inphawrh faisak ta leuh leuh tawh a nih hi. A tîrah chuan, ‘the pit’ leh ‘rap battle’ an tih hi ṭhian inkawmngeih zualte’n fiamthua an inkahna emaw ka lo ti ṭhîn a; fiamthu mah ni se, anmahni chanchin, mi dang hriat atâna an duh loh, an nuna zahpuiawm tak tak te, sawi chhuah tawh loh atâna an duh ngawih ngawih, theihnghilh daih atâna an duh thil tam tak, dâwt tel miah lo lehnghâl; khati taka an beng hriat ngei maia an han inphawrh chhuahsak mai te kha chu mihring dam laiina a ngaihthlâk atân chuan a lutuk mah mah deuh chu a ni e.

“A heti hrim hrim chuan an inhaw thei hial tak tak dâwn alâwm le!” ka ti fo ṭhîn a, “An inhaw tak tak chuang lo, rap battle tih dân phung alâwm,” an ti sam êt a; kha pui, ka hlauh ang ngeiin tûnah zet zawng ‘ka kâ zen se, keiin seh ila’ an ti vek ta hlawm a nih hi maw. Mizo tlangvâl inti tawh phawt chu YMA member an nih vek a rinawm a; YMA hi ‘tlâwmngai pâwl’ tia sawi a ni a, a ni zêl bawk ang. YMA hian thupui leh dinchhan pathum a nei a, chûng thupui pathumte zînga pakhat chu ‘Kristian nun dân ṭha ngaihsân’ tih a ni. Kan rap battle hian Kristian nun dân ṭha ngaihsânna lam a hawi chiah em le? YMA thupui pakhat leh chu ‘Hun âwl hman ṭhat’ tih a nih kha. Kan hun âwl chu in-rap battle nân mai mai maw kan hman tâk ni? ‘Zofate hmasâwnna ngaihtuah’ tih a awm leh tiraw kha? Hei zet chu, a teuh lo, a teuh lo lutuk. Unau leh unau, kan tual khat chaipui ṭhîn kan in-rap khum rap rap ngam tawh chinah chuan e, hmasâwnna hi kan ngaihtuah vak a rinawm loh. Ṭhenawmte aia khaw sarih do a thlanawm zâwk, tih ṭhan hnana nunpuitu Mizote hian, tûnah chuan kan chaw thlêng kîlpuite nên ngei kan han indo ta chheu chheu mai chu a ni a, mahni mihringpuite meuh pawh zah zo lo chuan engtin nge hmasâwnna an ngaihtuah theih ang? Hmasâwn chu sawi loh, kan la hnufual tulh tulh mai dâwn zawng a nih hi.

English leh hnam dangte’n rap battle hi inhuat phah nân an la hmang zui em? “An hmang ve tho,” i ti em ni? Chu chu innghah nân i hmang maw? An lo hmang a nih chuan, chu ze ṭha lo tak chu em ni i entawn? “Kei chuan ka haw lo, ani’n min tih hmasak avângin tûn hun hi kan thleng ta a ni, chuti khati...,” tiin chhuanlam vawi sâng sâwm pawh siam mah ula, a pawi ta ber chu ka beng arâwngah leh ka theng athawngah a lût lo tlat mai hi alâwm le! Ka lakah chuan a tua mah mah thiam in chang lo. Ka rilru a nâ a ni. Lal Isua’n, “Khawvela rem lêntîr tura lo kal emaw mi ti elo? Hnai lo ve, ka hrilh a che u, do lêntîr tûra lo kal zâwk ka ni,” a tih kha keini chuan a ni lo zâwngin kan la a, a dova do kan lêntîr ta tak tak zu nia le! Pathian pawi kan va han sawi thui tak êm!

Ka ti leh pek ṭhîn ang; rap music hi Mizo kristian-te tân a him lo, a him mawlh lo. Kan tu leh fate hi rochun tûr dang nei lovin rap music kan rochun ang tih mawlh hi ka hlau va, “Rap music luhchilh la, i lâr ang a, pawisa tam tak i hûi lût dâwn alâwm,” kan ti a nih vaih chuan kan fate chu thlêmna duhawm ber kan fah tihna a ni ang. I fîmkhur ang u.

Setana hi vântirhkoh chan a lo chang ve sil tawh avângin keini mihringte ai chuan a lo fing fe zâwk a, suala kan ngaih loh thil tê tham tak aṭqnga bul ṭanin sual tûra thlêmnaah min hruai luh a tum ngar ngar a, a mission-ah a rinawm hle. Chu chu hre lovin thlêmnaah kan lût mêk a, thlêmna khurpuia kan luh achinah chuan mihring mihrinna aṭang chuan chhuah mai mai leh a harsa tawh khawp. Chhan chhuaktu an ngai ta ṭhîn a ni. Chhan chhuah ngai nih te hi a pawi a, khur leh khuar hmu reng chunga hêl nachâng hre lo chu tla âwm rêng an ni. Hei loliama thihna thangvalh!

“Fîmkhur rawh u khai; chuti lo chuan, in thinlung chu bumin a awm ang a; in pêng ang a, Pathian dang rawng te in bâwl ang a, in be mai dah ang e,” (Deuteronomy 11:16).