NGO: Zo Re - Unification Organisation

ZORO chu Zo Re-unification Organisation tihna a ni a. Zofa then darha awm tawhte insuihkhawm leh a, rorelna pakhat hnuaia awm tura beitu pawl tihna a ni.

Zofate hi tuna India, Myanmar leh Bangladesh inrina lai tlang ram zau takah hian kum tam tak tuma awp lohin kan lo cheng tawh thin a, British-ho khan 1888-1890 chhungin thuang thum- Assam, East Bengal(tuna Bangladesh ni ta hi) leh Burma(tuna Myanmar ni ta hi) atangin min rûn a. 
Min rûntu British-te chuan |iau lui chhak lam zawng Burma-ah an beh tir a, tuna Mizoram chin zawng hi Assam-ah an beh tir a, Chittagong Hill tracts zawng East Bengal-ah an beh tir a, tichuan hmun thumah min then darh ta a ni. Chung then darha awmte insuihkhawm leh a, rorelna pakhat hnuaia awm tura beih chu a din chhan ber a ni.



A dintute leh hruaitute: 
Peoples Conference Party, Mizoram leh Zomi National Congress, Manipur huaihawtin 1st World Zo Convention chu May 19-21, 1988 chhungin Champhai khawpuiah neih a ni a. Zoram hmun hrang hrang- Chin Hills, Arakan, Chittagong Hill Tracts, Tripura tlangram, Manipur, N.C. Hills leh Mizoram a\angin palai an kal khawm a ni. Palai kalkhawmte chuan chipchiar taka an sawi ho hnuah ‘Zo’ tih chu kan hnam pumpui kohna atan an pawm tlang a. Zofa \hen darha awm tawh te insuihkhawm leha rorelna pakhat hnuaia awm tura beih chu lungrual takin an pass a, hma la turin Zo Re-unification Organisation(ZORO) din a ni ta a ni. Chuta hruaitute chu hengte hi an ni:- 

Chairman - Brig. T. Sailo, 
Vice Chairman - Pu T. Gougin leh Pu C.Chawngkunga 
Treasurer - Pu R.Thangmawia, 
Secretary General - Pu Thangkhangin Ngaihte leh Pu Lalhmingthanga

‘Chhinlung chhuak Zofate kan ni’ tih Inremna Thuthlung an ziak a, hruaitu za chuangin hming ziakin an nemnghet.

A thil tum: 
A din tirha a tum chu ‘Zofa \hen darha awm tawhte insuihkhawm leh a, rorelna pakhat hnuaia awm, India hnuaiah’ tih a ni. Chumi tipuitling tur chuan hma lak nghal a ni. 1st World Zo Convention-ah khan Mizorama Political Party zawng zawng sawm an nih laiin People’s Conference Party chauh a kal a, hruaitu nihna pawh an chelh avangin ZORO pawh chu PC Party kut ken angin a ngaih theih a. ZORO hruaitu hlun Dr. Vumson thurawn anga hruaitu ten ngun taka an ngaihtuah nawn leh hnuah khawvel sorkar inzawmkhawm UNO-ah Zofate insuihkhawm leh a, rorelna pakhat hnuaia awm kan duh thu hi thlen ta ila, PC Party Brig. T. Sailo kaihhruaiin India-in a ram zauh a tum a ni tih chu Sorkar dang leh UN hmuh dan tur a ni tih a chiang reng mai. Chu chu UN Thuthlung kalh tlat a ni.
Ngaihtuah \ha leh turin 2nd World Zo Convention chu July 17, 1991-ah Vanapa Hall, Aizawlah koh a ni a, Zoram hmun hrang hrang a\anga palai kalkhawmte chuan ZORO chu Local Political Party (P.C. Party) a\angin a la chhuak ta a. Hruaitu, Local Politics a awm zel duhte Brig. T. Sailo, Chairman, Pu C. Chawngkunga Vice Chairman, Pu Lalhmingthanga Secretary General te chu P.C. Party-a awm zuiin hruaitu thar atana thlante chuan party-a an nihna chhuahsanin, ZORO chu Non-Governmental Organisation(NGO)-ah leh a ni ta a ni. Chuta hruaitu tharte chu:-
President - Pu R. Thangmawia, 
Dir. General-ZRV - Pu Tlangchhunga, 
Treasurer - Pu Zalianchhunga, 
Secretary General - Pu H. Thanglawra 
Consultant - Capt. L.Z. Sailo

A thil tum pawh “Zofa \hen darha awm tawhte insuihkhawm leh a, rorelna pakhat hnuaia awm, Chin-Lushai Conference 1892 Thurolum dung zuiin” tih a lo ni ta a ni. Heti hi chuan UNO kan thleng thei tawh ang.

Chin-Lushai Conference Thurolum: 
Zoram awptu British te chuan kum 2 em pawh min awp hmain Zofa min then darhte chu hnam khat kan ni tih an hmu chiang nghal a, min \hen darh chu an tisual a ni tih pawmin  siamtha leh turin khawmpui ropui tak “Chin-Lushai Conference” chu Calcutta khawpui, Fort William-(sipai hmunpui)ah Janauary 27-29 chhung an nei a, January 29-a an final naah chuan “Conference chuan Zofate luah Chin-Lushai Country chin zawng zawng chu a rang thei ang bera rorelna pakhat hnuaia dah turin Thurolum a siam” tiin thutlukna a siam ta a, hei hi Zofate insuihkhawm leha rorelna pakhat hnuaia awm tura thurolum siam hasak ber a ni.

Hma lak dan tur: 
Zofate insuihkhawm lehna tura hmalaknaah hian Tharum thawh lova beih tur a ni. UNO leh khawvel sorkar hrang hrangte hian Tharum thawhna hi an malmâk vek a, \ha taka thu-a in dawr tawnin ZORO chuan hma a la zel dawn a ni. Kum 1966-1986 chhunga kan ram buai dan kan hriat theuh tawh kha. Khatiang kha thleng leh turin kan duh tawh lo.

Zofate hi Tualto Hnam(Indigenous People) kan ni: 
UNO hian khawvelah Tual\o Hnam(Indigenous People) ram 70-ah mihring maktaduai 370 aia tam an awm tih a hria a. Chung zinga pakhat chu Zofate hi kan ni. UNO chuan Tualto Hnam ni turin tehfung a nei a: 
1) Hnam a nei tur a ni.
2) Chenna ram chiang leh fel tak a nei tur a ni.
3) Khawvel map-ah chiang taka lan tir theih a ni tur a ni
4) |obul hran a nei tur a ni. 

Kum 1999-ah ZORO President R.Thangmawia leh Secretary General Rozathanga te chu UN-WGIP Session, Geneva-ah UN Secretary General hnena ZORO-in memorundum a theh luh tawh bawhzuiin an kal a. UN mithiam ten interview an lo neihpuina ah chuan a chunga tehfung(criteria) te khi UN mithiamte lungawi zan khawpin an chhang fel a, UN mithiamte an hmin hneh hle. Tichuan Zofate chu Tual\o hnam(Indigenous People) kan ni tih UNO chuan a pawm ta thlap a, Indigenous Peoples Organisation-a membet pakhat kan ni ta a ni.

Insuihkhawm lehna tur atana tlawhchhan tur: 
UNO chuan Tualto hnamte tan Thupuan- Declaration on the Rights of Indigenous Peoples 2007 chu September 13, 2007 khan hneh takin a pass a, ram 158 kal khawm zingah 143-in an pawm a, 4-in an hnial a, 11 an tualdawi a, India leh Burma te pawh a duh zawnga vote-tu an ni. Tun dinhmunah phei chuan a duh lo zawnga vote petute hlei hleiin tihhlawhtlin tumin nasa takin an bei a ni. 
Chu Dan(Declaration) chuan Articles 46 lai a nei.  Chu Declaration chuan Tualto hnamte zalenna te, an dikna chanvo te, duhthlan theihna an neih dan te, anmahni chhunga thuneihna tawp an neih dan te, hnam zia vawn nun theihna an neih te, tharum hmanga chim ral an nih loh tur thu te, an ram luah a\anga nek chhuah an nih loh tur thu te, zalen taka sakhua an biak theih thu te, zirna lama an chanvo te, an \awng humhalh te, an ram luah pawnlang leh lei hnuai hausakna an ta a nih zia te, \hen darh tawh awm khawm leh tura dikna chanvo an neih te, khawvel ramri siamchawpin a \hen darh te culture leh khawwtlang nuna thawk ho thei tura dikna chanvo an neihte leh thil dang tam tak a chuang a. Chu chu UNO chuan a nemnghet tawh a ni.

ZORO Hruaitute hmalakna:
Kum 1900-1996 chhungin khawvela mi pawimawh England Prime Minister John Major te, USA President Bill Clinton te, UN Secretary General Boutros Ghali  hnenahte Zofate insuihkhawm lehna tur atana memorandum theh luh a ni a, chu bakah India President Dr Sankar Dayal Sharma leh Prime Minister V.P. Singh hnenahte lehkha theh luh a ni. 
Kum 2000 a\angin ZORO President R. Thangmawia, Secretary General Rozathanga leh hruaitu hrang hrangten UNO khawmpui hrang hrang, UN Working Group on Indigenous Population(UN-WGIP) te, UN Permanent Forum on Indigenous Issue(UN-PFII) te, UN Expert Mechanism on the Rights of Indigenous Peoples (UN-EMRIP) te leh Session hrang hrangah te telin Zofate insuihkhawm leh a, rorelna pakhat hnuaia awm chu kan dikna chanvo a nih zia thu vawi tam tak an tlangau puiin, ziak tein an thlen tawh \hin. Vawiin thleng hian khing UNO Session-ah te khian ZORO chuan kum tin in Palai a la tir ziah a, Zofate chanchin hi a thlen reng a ni. 
UNO chuan Zofate dinhmun leh an duh dan te, insuihkhawm leh a, rorelna pakhat hnuaia awm chu kan dikna chanvo a nihzia te min hriatpuiin record fel takin an vawng tha vek tawh.

Ram thar lo lang tur atana Zofate mawhphurhna: 
Zofate hian Hnam anga khawvela din chhuah kan tum a nih chuan tun hi hun tâwp a ni. UNO chuan Tual\o hnamte dinhmun chingfel turin kum 2024 thleng hun a bithliah fel tawh a, hemi chhung hian tih fel theih chin chu tih fel vek a tum. Tual\o hnamte chuan hemi hun chhunga hnam anga ding chhuak tuirin theihtawp an chhuah vek a, tunah hian ram 17 chu tih fel mai turin UN chuan a chhinchhiah tawh a, hei baka tihfel turte chu a ngai chang mek a, chung zingah chuan Zofate hi kan tel ve dawn em tih chu mipui kuta in nghat a ni ta. ZORO hmalakna hi Mizorama Political Party leh NGO zawng zawng ten tha an tiin an thlâwp. A nih leh mipui hian chu ngaihdan chu kan thlâwp ve thei em? 
Hmanni lawkah Scotland chuan Independent an duh nge duh lo tih mipiiin vote an la a, a duh lo lam an chak avangin an independent ta lo mai; mipui duh dan a ni miau a. Keini pawh mipui duh dan angin a kal ang. Hnam tam tak chîmral an ni tawh a, kan kiang maiah Kachari leh Tripuri te kan hmu reng. Mizoram, Manipur,  Assam leh  Tripura-a Zofate nuai 18 vel hi India mipui nuai 10000 tan chîmral a har hauh lo. Kachin leh Chin Hills a zofate dinhmun pawh chutiang bawk chu. Bangladesh-a Zofate phei chu chimralin kan awm mek.

Nimahsela, insuihkhawma rorelna pakhat hnuaia kan awm chuan tumahin min chîm ral lo ang a, khawvelah hian Zo Hnam hi a awm reng ang. ZORO thil tum hi Hnam anga kan din chhuah theihna awm chhun a ni. Zo Hnam hi min siamtu Pathianin A thute khawvel hmun tina puang darh tura min duh avangin insuihkhawma rorelna pakhat hnuaia awm turin min tung ding duh a, a tih hlawhtlinna chu mipuite kutah a innghat a ni. Chhinlung chhuak Zofa i ni lawm mi? engah nge i rinhlelh? rawn pên chhuak ta che. Ngaihven rawh, hun a tawp tep a nia.

**********************
Source: ZORO

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post