TIRHKOH PHÂISÂMA CHANCHIN NGAIHNAWM

TIRHKOH PHÂISÂMA CHANCHIN NGAIHNAWM

-K.Zalawma


Phâisâma hi Chhipphir khua, Saza hnam a ni a, Oct. 13, 1901-ah Thanga leh Tawka-te nen baptisma an chang. Mi huaisen, vaupûng na tak, thih ngam reng mai a ni a, mi a chote hian, "Insual in ngam chuan thih ka ngam, thih in ngam chuan sawm berh ka ngam," a ti mai thin.  

Isua hminga martar ngam reng mai mai a ni. Vawikhat pawh Chanchin Tha hrila a vah velna khaw pakhatah nula, Kristian thar chu a pain Kristian a lo ni ve chu pawi a ti em em mai a, velh pawh a vel ta hial a. Chu pawh chu duhtawk lovin, "Ka that law law dawn che a ni," tiin chemtum nen a um ta a. Chu nula chuan a hlauh em avangin in aṭang chuan a tlan chhuak ta a, a pa khan a um zel a. Chutia an inum chu Pu Phâisâma chuan a lo hria a, chhan a duh a, an inkârah chuan a tla ta a. Nula pa hnenah chuan, "Martarna ka zawng ka zawng a, tun hi hun remchang a ni ang, ka nghawngah hian tan rawh le; i tan ngam loh chuan ka vel hrep ang che,' tiin a nghâwng chu a dawh ta mai a! Chupa chuan a hlau khawp mai a. a kalsan ta nal nal mai a ni an ti. A chhan hneh awm hle mai.

Tirhkoh zinga kum thum aṭanga kum nga thawk tawhte kha Pastor tûr an thlan dawnin Inkhawmpui (Sssembly) hmaah an kal kualtir ṭhin a. Khatia an lo en khan Pastor âwm kha an thlang ṭhin a. Pu Phâia hi an thlan zingah a tel ve ta ṭhin lo va, a thin a rim ta deuh ṭhin a, "Khawi lai tak hi nge ka tlin lohna chu mi han hrilh teh u, ka han hlep hlawk mai teh ang," te a ti niin an sawi.    

A bialten inkhawmpuiah an hêk a, an hêkna te - "Kumkhuain thlarauvin ka khat reng," a ti. "Tuna Pathian thu awih ve chauhte chu a tlai lutuk tawh," "A thin a chhe lutuk," tihte chu an hekna thu ṭhenkhatte a ni. A thuhril avanga ringthar,  Dokhama kha mi rethei tak a nih avangin a khawngaih em em a, Zosap hnenah a hruai a, tirkohvah an la nghe nghe a ni. Mi khawngaih thei tak a ni.

 Phâisâma hi pa lian, tawi leh sa nghet a ni. Bâktâwnga a thusawi chu an lo hmusit viau mai a, nuiza burah an lo hmang a. "Pathian siam kan ni vek a," a tihte chu, "Ka awih lo," an lo tihsak ṭhin a. "I awi loh chuan tu siam nge i nih?" a han tih chuan, "Ka nu leh pa siam ka ni," an han tih chuan, "E! i nu leh pa chuan an va hmangaih lo che ve," a ti a. "Engvangin maw?" a han ti a," "E le, heti em ema hmeichhiaa an siam che hi maw le," a tih khum ṭhin.

 Pu Zakunga nen an zin tum pawhin, Pu Phâisâma thusawi chu an lo tinawmnah leh a, "I hmel chu mi pangngai hmel chu a nih ve roh si hi maw le, thu duk dak lo hi i sawi i sawi mai," an lo ti a. Ani a thinrim ta mai a, "U hu...in duh em ni" a ti a, a insehruh a, lazàr ban a phawi lawk a, vuak tumin a ûm, an tlansan leh diak thin.  

Titîa an sawi dân chuan, a thusawi ṭhenkhat, "Eng lai pawhin thlarauvin ka khat reng, tun ang huna Pathian thu awih chauh te chu a tlai lutuk tawh," a tihte chu hotuten an ngaimawh deuh va, an zawtfiah e, an ti a.  

Ama sawi danin, "Chhim lam (Lunglei)-a Chanchin Tha hrila ka zin chu khaw pakhata ka kal tûr hian nu pakhat leh naupang pahnih hi ka kal pel a, nu chuan, "Khawiahnge i kal dawn?" min han ti kha, "Ka hma zawnah," ka ti vei roh va. Ka kal zêl chu kawng chu a pêng phawk ta mai a, kalna tur lam ka hre ta lo va. Nu leh naupangte kha ka lo nghâk a, "Hei, chumi khuaa kal tur chu ni ila, khawi lamah hian nge ka kal ang?" ka han ti a. Nu khân ka tih dan rùl tâwk chiah hian, "I hma zâwnah," min han ti ve ta mai chu, ka beidawngin ka zak viau mai," a ti.  

Phâisâma hi mi huaisen tak mai a ni a, thuhrila a zin hian muallaiah (khawlaiah)-te hian thu a sawi ṭhin a. Chutia an thusawi laite chu an lo vawm țhin a, a thin a rim chang chuan, "In duh em ni?" Insual in ngam chuan thih ka ngam, thih in ngam chuan sawm berh ka

Kum 1977-a Rev. Lalrinawma, Vairengtea Pro. Pastor a ṭan laiin Haflong Pastor Ṭhianga'n Pu Phâisâma chanchin a hrilh chu hetiang a ni: Vawikhat chu Tirhkoh Phâisâma leh tirhkoh dangten Saphluia hnenah hlawh pun an dil a, Pu Phâisâma chu Pu Saphluia betu berah an hmang a. "Ka pu Chhuahkhama pawh chêng sawm in hlawhtir a, engati nge keini hi chêng thum chauh min hlawh tir?" tiin a han sawi a. Pu Saphluia chuan, "Well, Chhuahkhama chu Cherra-ah a zir alawm, a hlawh pawh a tam ang chu," a ti a. Phâisâma chuan, "Peterate pawh Cherra-ah an zir hleinem, Chhuahkhama hi a hlawh a tam si, kan zinnah te hian zin ve thin sela," a han ti leh a. Saphluia chuan ti tak deuh tak, zirtirna nei pah deuh tak hian, "Well, hlawh tam in duh chuan nasa takin Pathian thu sawi rawh u. Thawhlawm a tam hunah in hlawh chu a tam mai ang," tiin a han chhâng ta a. Chuta chinah chuan an ngawi thei ta a, a ti.  

 Phâisâma a thlâwk:  An hun lai hian thusawi an uar hle thin. Luhka tlângsâng (Luhkapui)-ahte hian thu an sawi ṭhin. Vawikhat pawh Pathian thu, luhka tlângsângah a sawi a. A sawina khua hi Pâwlrâng a ni awm e. Pathain thu a sawi chu hla pakhat chhuak thar deuh hi a awm a, thu sawi pah chuan chu hla chu a han sa ta a:    
Ka thlawk dawn, ka thlawk dawn,  
Khi thangvan sangah khian,

tih hla hi a ni.  Thu a han sawi leh chu a lo uar lutuk deuh nge ni, luhkapui kha a lo en ngun vak lo kha a dai liam a, a tla thla ta hi a ni awm a. A vela ringloho chuan Pu Phâisâma tla thla chu an lo hmu a, tih el pah deuh si, a hla sak nena inzawm deuh bawk si khan, "Pu Phâia a thlawk e," tiin an lo au nawmnah vel a, Pu Phâia a thinur ta a, a tho chuak a, "In duh em ni? khati tea in han tih vel chu?" tiin mau phel a la a, a um darh ta hlawm a.  

A chanchin thenkhat :
 Nakinah chuan Salvation Army-ah te, Roman Catholic-ah te a pakai a, Manipur-a a pêm chu Hindu-ho beraw hal rimtuia an han ti vel chu âwtin Hindu-ah a inlet leh a, a tawpah chuan kan kohhran (Presbyterian)-ah bawk a lo lut leh a. Lungàwina tak a chhar ta ni tur a ni, mitthi lumenahte hian ṭhutna sawn miah lovin a ṭhu tlaivar zak zak ṭhin a, miin an fak hle. A thih hnu pawhin kohhran hovin ṭha takin a lung an phun sak a ni. A fate chu Burma lamah an pêm chho zo ta a ni - (Zoram Nghahchhan p - 9-13).  

(Comment : Zoram ringtu hmasate hi an pianpui mizia ang ang khan a takin Pathian thu hi an nunpui thin. Tirhkoh Phâisâma pawh  hian Martar huamin Chanchin Ṭha a phâktâwkin a hril ṭhin a, han petek deuh mah se Kohhran lo chu lungawina a awm lohzia a hriat chianna zawkah a ṭang ta hlauh a ni. Khawlai leh luhka tlangsanga Chanchin Ṭha vawikhat mah la aupui lo rawngbawltu  hi kan tam awm asin. Tirhkoh Paula chuan, "Thu chu hril rawh, a hunah pawh, a hun lovah pawh bei zel rawh,' a ti. Fur leh ṭhal emaw, nipui lai leh thlasik lai pawhin, Biak In chhûngah leh  hmun dangah pawh Pathian thu hi hril zel mai tur a nih chu.)