NAPOLEON-A LEH JOSEPHINE-I:
(Patroness of Roses)
Triau Traxx ho hla hi hriat hran a har tual tual hlawm em ni aw ka ti a, Genetic Mutation chauh emaw awm tih laiin a chi dang dang a lo awm thluah bawk a ni awm e.
France General hratkhawkheng Napoleon Bonaparte-a (1769-1821) kha Revolution lai leh a hnua indona dang dang awm Revolutionary Wars (Battle of Friedland, Battle of Austerlitz etc.) lai khan Napoleon-I tia hriat niin kum 1804 ațanga 1814 thleng khan "Emperor of the French" a ni a. A vanglai khan Europe mai ni lo khawvel politics-ah, enge emaw kawng zawng takin a inrawlh vek a ni ber a, a tel vena indonaah chak fai deuh vekin a thih (1815) hma khan Europe khawmual khu a awp vek a ni ber. Khawvel chanchinah commander ropui ber zinga mi a ni kumkhua tawh dawn a, a ralrel dan tactic hrang hrangte chu tun thleng hian khawvel military school tha ber berte zirlai a la ni reng a ni.
Kum 1795-ah khan Paris lal inah, Chandelier khawnvar eng thliai maiin a en vel dawhkana ei tur tuihnai tinreng inchhawpna pindanah chuan General patûai kum 26 mi Napoleon Bonaparte-a chu a rawn tei lut ve a; he pindanah hian a hma kum 5 emaw kal taa Revolution chhuak tawh zawng zawng zinga pawimawh bera chhal ngam French Revolution laia an lu an tansak tak lal phawsawlh Louis XVI-a leh a nupui Marie Antoinette-ite pawh kha an lo nui dun har har tawh țhin a ni.
Chu dawhkan sei pui mai kil chuan chutihlaia France ram nuthlawi hmelțha hmingthang, kum 32 mi Rose-i an tih mai (Marie Josephe Rose Tascher de la Pagerie) chu a țhu a, ani hi France politician lar Alexandre de Beauharnais-a nupui hlui niin a pasal pawh hi France Revolution hmawrbawkna "Reign of Terror" lai khan blade țihbaiawm Guillotine-ah a lu tansak a lo ni tawh bawk a. Chu General naupang, pianthiam leh hmelfel vang mai, nula khualnek aia ral ram ngaina zawk lo lut chuan Rose-i mit chu a la nghalin ani pawh chuan rei lo te chhung chuan mitmei leh che ziain a chhang let ve chawpchilh bawk a, zanriah an ei kham meuh chuan General thinlung chu nuthlawi chuan nei zo vek tawhin khawvel history-a “Love Affair” ropui berte zinga mi chu a lo ințan ta reng mai a ni.
Mi koh dan, "Rose" ti pawha ko ve duh loa, "Josephine" ti ngata a koh lar zui tak nuthlawi hmelțha hi a fa hmasate thlah kal zelah Sweden leh Denmark lal thisen kai darhtu hi a ni a, vawiina Belgium, Norway leh Luxembourg lal chhungkuate pawh hi a thlah kal zelte an la ni. Hmeichhe viak tha leh zei tawpthang a ni a, a finfelna chu a hmelhmaiin a chawi tel piah lamah Napolean-a ngainat zawng tak, “French” thlapa maia a inchei nu zan reng thiamte chuan a thinlung chu a hneh ta vawng vawng mai a; a lehkhathawn hmasa pakhatah phei chuan, “I che vel leh pian zia hian mi tiawm hle hle thei lo a ni.” a ti hial a ni. Ral ram ațangte chuan lehkha a thawn chamchi a, a haw dawn apiangin a hrilh lawk ziah bawk țhin. Amah Josephine-i pawh chuan a man thiam hle bawk a ni ang, “Min hmangaih a ni lo, min bia (worship) a ni.” a ti thlawt mai.
Kum khat em pawh an inzui hma chuan Pope Pius VII-a rawtna angin Paris daifem hmun pakhatah an innei ta a, a Italy run tum inpuahchah a talangin mopa chu darkar 4 ngawtin chatuan thunung chham tur chuan a tlai nghe nghe. An inneih danah hian sawi neuh neuh a tam hle a, a chhamphual veltu puithiam chu inneihtir tura thuneihna nei loa sawi niin Napolean-a inneih hming sign hriatpuitu pawh a naupang lutuk a, Josephine-i lah chu kum 4 ngawtin a inziak naupang bawk a ni awm e. Chuti chung chuan chu nuthlawi duhawm kutzungțang sei sal maia ‘zungbun awmze nei’ a buntir ni ațang chuan khawvel hneh tumna a nei lian ta sauh a, a tuk mai chuan French Emperor lalukhum khumtir a ni ta bawk a ni.
Josephine-i hi a naupan laiin aienthiam pakhat chuan France lalnu a la nih tur thu a lo hrilhhlawk tawh reng reng a, chuti chungin a pan lai hun erawh a 'royal' lo viau thung. A seilenna chhungkua hi Fu leh huan thlai dang eng emaw chinga ei zawng an ni a, an sumpai thawh chhuah ang ang lah pawisa khelh ching a pa chuan a tlakral nasa hle țhin. Kum 16 mi chauh a nih lai chuan Hindu-ho ‘arranged marriage’ anga Alexandre de Beauharnais-a pasala nei turin Paris-a a nutei in a pan ta a. Kumkhaw hriat ngai loh nei ta chu a fuh ta mang lo a ni ang, a pasal chuan hmusitin a diriam ta fo mai a, fanu leh fapa duhawm tak nei zui mahse kum 20 mi chauh a nih chuan ințhenin a fate pahnih nen chuan Catholic hmun (Convent)-ah an tlulut ta a ni.
Chuti chung chuan chu hmeichhe paukhauh tak mai chu a hnual duh chuang reng reng lo a, amah ang bawka chu hmuna awm ve midangte hnen ațang chuan thil tam tak, a bikin French hmeichhiate incheina leh nun dan mawi “Parisienne” an tih mai leh thusawi thiamna lam thlengin a zir ta a. A chhungte hnena vawi eng emaw zat a chanchin thlena an rawn lak chhuah chuan thisen pal a nih hriat reng reng loh khawpa no nalh leh duhawm a lo ni tawh. Chuti chung chuan a pasal chuan a uksak zui duh chuang lo a, mipa dang kei ka ni inti chin erawh chuan ‘lei chhak hlûiin’ an um ta luih luih thung a ni.
Zalen zawka nun hmang turin Convent chu a chhuahsan ta a. Nimahsela kum 1794-ah chuan French lal nupa lu tansaktute hran la reh lo chuan a pasal Alexandre-a chu phiarrutua puhin an man ta mai a, Josephine-a pawh kangkaiin Paris-a Tan In țihbaiawm ber Les Carmes-ah an thawn liam ta a ni.
Les Carmes-ah chuan rorelna mumal pawh awm loin mitangte chu a tahtawlin Guillotine-ah chuan an tihhlum nitin ta mai a, hmeichhiate pawh chu an lu an meh kawlhsak hnuah blade nunrawnga lu tan nghakin an intlar put țhin. Josephine-i pawh chuan mangang takin a hun a hmang a, tihlungawi theih mai inbeiseia General pakhat laka a inphalraite pawhin awmzia a nei lo niin an sawi. A pasal lu pawh chu rei lo teah tan a ni ve ta a, a zui hnai dawn tih a inhai lo.
Fate ngaihtuah nen, ipik taka a awm lai chuan mak tak maiin a chungthu ngaihtuah a nih dawn chiah chuan sawrkar (sawrkar tih tur em pawh a la ni lo) chu paih thlak a ni ta a, a thlaktute chuan mitang zawng zawngte thubuai chu an titawp lailawk ta thut mai a ni. Chu hun chu remchanga lain engtin tin emaw a tal pit ta a, hawi let leh tawh ngai lo tur leh, France ram lalnu a la nih tur hrilhlawkna hre reng chuan a tlan chhuak ta a ni. Josephine-i hian a tan hun chhung hi a hmang țangkai thiam leh hle a, a tanpui hmeichhe pakhat, milian fanu dang Theresa Tallien-i nen chuan inkawp zuiin an hmelțha dun kher nen an lar ta em em mai a, rei lote chhung chuan an sam tihdan (hairstyle) thar ringawt pawh chanchinthar a tling ta zel mai a ni.
Parisian-ho chu hnehna an chan lawmin an ri bung bung mai a; a lawmna pui ber, Bals des Victimes-ah chuan hmeichhiate chuan Guillotine hriatreng nan an nghawngah ribbon an suih sen ver vur hlawm a. Chutihlaia fashion lar ber, ‘Prison Look’ an tih sam tawi leh mitangte kawr hak ang, kawrfual var te tak te an hak lar laite chuan Josephine-ite thian dun chu a ha pan leh tai bawra tibet tura prefume phuh zawp nasa ber pawl an ni nghe nghe awm e. Mipa hausa dang tam tak hmu mahse ‘himna’ tak tak nia a hriat loh avang nge a tua mah chu a hnimhnai tak tak duh lo a; chutiang taka hmeichhe to, sumpai avanga hriat hlawh pawh ni ngai lo General patuai laka a inpe ta mai chuan mak tih a hlawh rualin a finzia erawh a tichiang hle ta reng a ni.
Josephine-i hi Napolean-a thiltihtheihzia fiahtu pawh ni fawmin a hmaa France lalnu ropui Marie Antoinette-i ai khan chhiahhlawh a ngah zawk a, a uar deuh phei chuan “Lalnu awm tawh leh la awm tur zawng zawng aiin lunghlu leh rangkachak a ngah zawk ang.” an ti hial a. A chhiahhlawh nulate lunghlu inbel tlem lutuk a sawisel țhinte chuan he thil hi a nemnghet nghe nghe awm e.
Chuti chung chuan Emperor lalțhutthleng luahtu tur fa chu a paisak thei ta tlat lo mai a, vawi tam tak damdawi thiamte rawn mahse an hlawhtling thei chuang lo. Chu mai ni loin Napoleon-a nu leh farnute chuan nuthlawi fa nei tawh an han kawl ta ngawt mai chu an lungawi thei ta mang lo a, kum 1807-a Italy-a indo tura a liamsan laite chuan mittui nen hun hreawm tak a hmang țhin. Kum 1809-a Austrian ho bei tura Bavaria-a a liamsan tum phei chuan tlan bo tumin mittui nen Sakawrtawlailirah a zuang lut a, a pasal chhungte’n tura hrai hlum an tum nia sawi thlengin hriat tur a awm a ni. Chutiang reng renga hun a hman lai chuan a pasal chuan a thang bona lamah chuan lal thisen kai tho Marie Louise-i chu a va rai ta mai a, chu chuan fa nei thei lo zawk a ni tih chian nemnghetin Josephine-i dinhmun chu a derthawng zual ta sauh sauh mai a ni.
Kum 1809 November thla a lo nih chuan an inkar boruak inup reng chu a puak keh lo thei ta lo a, Paris-a Tuileries lal inah Napoleon-a chuan a minister-te thurawn angin thutlukna harsa tawpkhawk, “Fapa neih duh” avang chauha an ințhen a țul thu chu a hrilh ta a ni.
Chu thu hriaa Josephine-i au ri chu lal in kawttual leh a chhehvel zawng zawng thleng chuan a hriat phak an ti a; zawn ngaiin, nikhaw hre loin a tlu zui a, a harh chhuah leh hnu pawh chuan Emperor thinlung hneh tum chuan va pan leh thin mahse, ‘‘Ni lo e, Josephine, kal rawh; i țhian ka ni reng dawn alawm.’’ tia chhanna bak a dawng thei si lo.
Thinlung kehchhiain lal in chu chhuahsan a tum ta a, kum 1796-ah chuan Paris daia an in Malmaison panin ruah sur hnuaiah thuamchhawm, a Vaki leh Ui bakah chhiahhlawh nula eng emaw zat hruaiin a haw leh ta a. Hun harsa tak paltlang zuiin eng emaw chen hnuah chuan Austrian mi Lieutenant Hippolyte Charles-a chu nei lehin, lal in leh a chhehvel nun chu zawi zawiin a hnuchhawn ta tial tial a. A pasal bakah thlai chin lama mi tawnhriat ngah ber berte rawnin, khawvel ram hrang hranga Rose chi hrang awm tawh phawt chu a lak khawmtir ta a, chu'ngte chu Malmaison compound mawi tak hualchhuak chuan chingin, “Patroness of Roses” ti hiala koh khawpin a pangpar huanah chuan a hun tawp lam chu a hmang ta a ni.
Napoleon-a pawh chuan nupui dang Marie Louise nei zuiin kum 1811-ah chuan fapa pawh a nei ta ngei a, chuti chung chuan lalnu (Empress) nihna title erawh, “Hmangaiha kuahtu dik tak, hmangaihtu leh țhian țha” Josephine-i lo chuan neih zui a remti lo. A thlakhlelh ber fapa a nei erawh a hlim em em a, “King of Rome” ti hiala koin kum hnih mi chauh a nih chuan Josephine-i, “Mittui tam tak sen phahtu” chu hmu turin a hruaitir nghe nghe a ni.
Chutih laiin Josephine-i a awm ta lo maw tihah chuan vanduaina chuan a tlakbuak chawpchilh ta emaw tih tur a ni a. Kum 1812-a Russia a han run chu a hlawhchham lailet der a, chumi nghawng kal zela kum 1814 a her chhuah meuh chuan British leh Russian țangrual lawngte chuan Paris an pan ta mup mup mai a, (Battle of Waterloo, 18 June 1815) indona rapthlak takin zuiin Napoleon-a pawh chu man a ni a; Atlantic Tuipui kama thliarkar khawhar tak St. Helena-a Tan In chep leh hreawm takah khung a ni zui ta a ni.
Kum 1814 May ni 29-ah chuan Josephine-i, a pangpar huana leng zo chu nat lawk lutuk pawh awm loin a thi ta thut mai a, kum 50 mi chauh niin a kianga Saint Pierre-Saint Paul-ah chuan phum nghal a ni a.
A tanna Longwood in hnawng tak maia Josephine-i thih thu Napolean-a’n a lo hriat chuan ni hnih chhung a inkharkhip a, tumah reng reng a hmu duh lo a. A țhian hnai tak pakhat sawi leh dan chuan, “Josephine-i chauh kha ka hmangaih a ni.” tiin May ni 5, 1821-ah chuan a naupan laia a lehkhapuan phek pakhata, “St. Helena, a small Island” tia a lo ziah tawh hmun ngeiah, "France, Sipaite, Sipai hotu leh Josephine." (France, l'armee, tete d'armee, Josephine) tia phun sep sep chungin khawvel a chhuahsan ve ta a ni.
“You to whom nature has given spirit, sweetness, and beauty, you who alone can move and rule my heart, you who know all too well the absolute empire you exercise over it.”
Kima Sailo
Post a Comment
He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh: