RUIHHLO


                      ~ Centenary C. Lalzahawma

         "Ruihhlo" tih kan sawi rik ringawt pawh hian mi tam takte rilru-ah chuan zawhna tam tak, mahse chhanna hriat theih chuang si loh rilru-ah a lût ngei ang, mi tam tak kan mitthlaah ruihhlo bawiha tang mêkte an lang nawn ngei pawh a rinawm bawk. Ram pum huapin ruihhlo nuai reh ṭhak kan duh a, nuai reh tumin dân hmangin pawlin hma an lo la fo tawh a, an la mêk bawk.

          Excise & Narcotics department-in ruihhlo vânga thi an chhinchhiah ṭan hun, kum 1984 aṭânga January 9, 2018 thleng khan ruihhlo vânga thi zat chu mi 1,468 an ni a, mipa 1,305 leh hmeichhia 163 an ni. Ruihhlo vânga thite'n an thihpui tam ber chu proxyvon/parvon spas niin, mi 1,167-in an thihpui a ni.

          Mizoram Excise department hi ruihhlo beihna kawngah a hnarkaitu ber a nih avângin Narcotic Drugs and Psychotropic Substances (NDPS) Act, 1985 kengkawh tur hian Mizoram sorkarin Nodal Department-ah kum 1992 aṭâng khan a dah a, department hming pawh hi ni 16.10.2006 aṭâng khan "Excise & Narcotics Department" tia thlak a lo ni ta a ni. Excise & Narcotics Department hian sanctioned posts 634 an nei a. April ni 1, 2019 thlenga Department-a thawktu awm zat chu 505 an ni. Post ruak 129 a awm bawk.

          Mizoram Liquor (Prohibition) Act, 2019 chu 20th March, 2019 khan Mizoram Legislative Assembly chuan a pass a. He dân hnuaia Rules tur duan mêk a ni bawk.

          Kum 1988-a Serchhip General Conference-ah pawh khan “RUIHHLO” tih thupuiah an lo hmang tawh a, chu mai ni lovin YMA General Conference vawi 59-na Zawlnuam hmuna 20th October, 2004 Rorêl Palaite chuan “RUIHHLO DO” kumah puangin, ni 8th December, 2004 aṭângin hma a la ṭan a. Kan Zoramin a mamawh êm avângin Central Anti Drugs Squad (CADS) dinin hma a lo la ta zêl a ni.

          Ruihhlo kan tih hian ruihna hrim hrima hman chi- Heroin, Opium, Ganja, Cocain, Marijuana, Zu, Dam lo tana hman chi damdawi kan hman sual (Substance Abuse) - Cough Syrup, Diajepum, Morphine, Spasmo Proxyvon, Parvon Spas, Nitrozepum, Cataspa, Alprozelum, Dendride etc., te hi a huam vek a ni.

          Ministry of Social Justice & Empowerment-in February thla tir lamah Magnitude of Substance Use in India 2019-a tlangzarh a, chutah chuan ruihhlo lamah Mizoram dinhmun a ṭha lo hle tih tarlan a ni. Zirchiannah hian ram pum huap leh State pakhat chhûng khaikhin zêl a ni a, ruihhlo chi hrang hrang leh a hmangtu tam zawng tarlan a ni.     

          Magnitude of Substance Use in India 2019-a a lan dânin, ganja bikah ram puma ti zat chi 1.2% a nih laiin Mizoram bika ti zat chu 3.2% a ni a, India ram State zingah a sâng ber zinga mi a ni. Heroin, Opium leh Pharma Opoid-ah ram pum huapin 0.70% a nih laiin, Mizoram chu 6.9% a ni.    

          Zu in zat chu India ram pumah 27.3% an nih laiin, Mizoramah chuan 15.1% an ni thung a, a hniam lamah 10-na a ni.    

          Eng pawh nise, ka ngaihdân mâwlte ka'n sawi lang ve ang a. Ruihhlo chungchanga mawhphurtu ber chu tunge ni? "Ruihhlo chungchanga mawhphurtu ber chu chhungkua hi a ni," tih hi ka ngaihdân a la ni reng. Prof. Garner Murphy-a chuan, "Khawvêl hi engtianga awm tur nge a nih? Tunah leh nakina a awm dân tur enna khawl ṭha ber chu chhungkua hi a ni," tiin a sawi!

          "Ruihhlo bawiha tang tam zâwk hi chu chhungkaw inenkawlna dik lo aṭânga sual kawng zawhte an ni a, ṭhenkhat chu nu leh pa nei loa awm, retheih luat avânga nun beidawnga sual kawng zawhte an ni a, ṭhenkhat erawh chu sum hmanna tur hre lo khawpa mi hausa nun ning, awm ngaihna hre lo aṭânga sual kawng zawh te an ni. An zavai hian zawh chhan an nei vek bawk."       

          Mi tam tak chuan an fate kuhva, zial, etc., lei turin Dawrah an tir a. Dawr neitute'n lei an phalsak mai bawk a. Hei hi thil hote anga lang thil pawi tak ni si a ni. Nawhalh fawng pakhata meisi them avâng ringawtin ram pum a kang thei tih theihnghil ngai suh. Sual bul ṭanna hun i siamsak a ni. Sec-6 (a) ah chuan Prohibition of sale of tobacco products to minors. (<18 yrs). "Kum 18 tlinglote hnena vaihlo(zial) hralh chhuah/leitir hi khap tlat a ni," tiin dân siam lâwk diam tawh a ni. Dawr neitute'n naupang kum 18 tling lo te hnen-ah hralh chhuah loh hrâm hrâm tur a ni.
        
          Chhungkaw nu leh pate hian kan fate hi hun âwl (leisure)  siamsak tam lo ila, a ṭul tâwpkhawkah lo chuan pawnah chhuah tir lo bawk ila, a tam thei ang ber inah awm rawh se. Khawpuia mi in luaha awmte tân phei chuan sual kawng zawh a awlsam bik êm êm a, mi tam zawk phei chu an ute hna thawkin an chhuak a, inah mahni chauhva awm pawh nise zuk leh hmuam, etc., tihna hun a tam êm êm a, pawn chhuah hun phei chu a tam leh zual. Hunawl hman ṭhat nachâng hre lo, hunawl nei reng ṭhin tân thil ṭha tih aiin thil sual tih a awl zâwk fo. An thil sual tih kan hriat chhuah meuh chuan vawi tam tak an lo tisual tawh ṭhin. Chuvângin kan nu leh pa thingtlang lama awmte pawn thiamna sâng zâwk beiseia lehkha zirin emaw, eizawnna dang avânga khawpuia kan fate kan dah hian sual thil tihna kawng zâwh pawh an zir tel thei a, sual kawng zawhna chance a sâng tel a ni tih hriain i fimkhur tlang ang u. Tichuan, nu berin emaw pa berin emaw an fate an hauh a, sual thil an tih avânga an vuak hian pakhat zâwk hian ṭan miah lo tur a ni. Nu leh pate inlungrual taka tiang hman a ṭul hunah hman dun zêl tur a ni. Pakhat zâwkin an ṭan ṭhin avâng hian an sim duh lova, an sual belhchhah phah fo. Fimkhur a ngai hle mai fa enkawl dânah hian. "Thir chu a lin(g) laia i duh ang tâwk a i vuak/chhut loh chuan a dai thuai ang a, i dam chhûngin i duh angin i chhu thei tawh ngai lo vang." Engkim hi a hun takah zêl tihtûr a ni.

          Veng tin-ah YMA hruaitute'n mahni veng chhûng ṭheuhah theihtawp chhuahin ruihhlo an do tawh ṭhin a, an do mêk bawk a, kum puan duty-te an nei ṭhin a, an chhuanawmin fak an phu hle a ni. Tun aia hremna nasa zawk a ruihhlo titute hremna pe se, nu leh pate'n khawngaihna avânga an vuak phal loh an fate hi hmangaihna avâng zâwkin lo vaw zêl teh u. Veng chhûng mipuite hi kan fate an ni a, veng chhûng hruaitute'n tiang kan hmang duh lo a nih chuan kan fate hmangaih lo kan ni dawn si a.

           Pawi ta bera ka hriat chu Dân ang tak hian action kan la ngam lo niin a lang. A chang chuan Kristian zaa za inti ram kan nih avâng hian kan inhrethiam fo mai a, kan ram hi ram vannei nge ram vanduai kan ni tih pawh hriat hran a harsa fo ṭhin. He kan dân siamte huaisen taka hmang ngam tur chuan mi dikin chu dân chu a kenkawh a ngai. Zu rui ṭhinin zu rui ṭhin vêk a man chuan tunge dân kengkawhtu chu zah ang? Zial zu ve thovin a ṭhianpa zial zu chu hau ngawt se a sâwtna enge awm ang? Titi leng vêla an sawi dânah phei chuan mi ṭhenkhatin an zu mante an mahni'n an lo insak a ni awm a. Tunge dik lo a, tunge dik? Uirenu deng hlum thei kan awm em ni? Awm love. Nia, dikna nena huaisen taka dân anga kal ngam tur chuan zu leh ruihtheih thil danga fihlimin chu dân chu a kenkawh a ngai a ni.

     "Dân erawh kan nei ṭha, dân ang dîak dîakin kal thei ngat ila chuan ruihhlo hi kan nuai reh ngei ang."

                "Tihchhin hi sual bul inṭanna a ni."


MAY 16, 2019
TIME 6 : 00 PM
          

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post