PARLIAMENT-A DAN SIAM KALPHUNG

(Citizenship Amendment Bill 2016 thlir tel chungin)

- PC Lawmkunga,
4th February, 2019.


Citizenship Bill 2016 chungchangah kan phili tlâng hle a. He Bill hi Dan puitlinga siam a nih hlauh chuan Mizoram chu a nghawng nat ber tur pawl ni-a inhriain pawl hrang hrang, (political party te pawh telin) te chuan dodalna lantira, Rajya Sabha-a pass lohtir dan kan ngaihtuah a ni ber a. Tunah hian Lok Sabha chuan he Bill hi pass fel tawhin Rajya Sabha-ah a la tang (pending) mek ni-a sawi a ni. Kan hriat zel dan chuan Rajya Sabha Chairmanin ngaihtuah tur “List of Business” ah a telh lo ni-a hriain kan han thaw deuh huai ni pawhin a lang a. Mahse he kan thâwk huaina hi thlamuanpui tham a ni tak tak em? tih hi inzawh a ngai a ni. He mi êngah hian Parliamenta Dan  siam  kalphung han thlir thuak ila.

                  Constitution Article 107-117 kan en chuan Parliamenta Dan  siam kalphung chiang takin kan hmu thei a. (Hetah chuan Money Bill sawi tel lovin Dan pangngai an siam dan chauh kan sawi dawn a).

   Dan siam tur Bill reng reng hi House pahnih (LS leh RS) in an remtih dun loh chuan Dan a tling thei lo phawt mai a. House pakhatin a bill passed sa kha House dangah thawnin an lo pass ve kher a ngai thin. Chu mi hnu-ah President hnena a remtihpuina (assent) lak leh tur a ni. President hian remtihpuina hi a lo pe nghal ngawt lo thei a, ngaihtuah ṭhat leh turin a thawn let thei. Chu mi hnu-a House pahnihin siam tha chuang lova a ngai te-a an thawn let leh chuan President hian a lo pawm tawh tur a ni thung. (Article 111). Tin, Parliament Sitting tihtawp  (prorogue) a nih vang ngawtin kha Bill kha a thi kher lo bawk. Tin,  Lok Sabhain a la pass loh Bill kha Rajya Sabhaa a pending chhungin Lok Sabha kha thiah lo ni pawh ni se, Bill kha  a thi ve kher lo bawk ang. Amaherawhchu Lok Sabhaa bill tang emaw, Lok Sabhain a pass tawh, Rajya Sabhaa la tangkhang kha  Lok Sabha thiah a nih chuan Bill kha (Article 108-a sawi angin) a thi ve nghal ang. Tin, House pahnihin Bill chungchanga thutlukna thuhmun an nei thei lo a nih chuan Parliamentary Joint Sitting Presidentin a ko thei ang. (Article 108). Joint Sitting ah hian Bill amendment thar rawt theih a ni lo bawk ang. (Constitutional Expert ten rawn sawi chiang leh zual se, a duhawm hle ang.).

Citizenship Amendment Bill 2016 chu: He Bill 2016 hian Citizenship Act 1955 tihdanglam tumin Lok Sabha-ah July 19, 2016-ah put luh a ni tawh a, Rajya Sabha-ah a la chambang mek a. Rajya Sabha chuan a la ngaihtuah rih lo a ni. Tuna Rajya Sabha Chairmanin ngaihtuah tur list-a a telh rih loh avang hian he Bill hi a thi ta emaw a ni lo, a la nung reng a. Tun Parliament thut chhung February 13 chhung emaw, Parliament thut leh hunah emaw ngaihtuah leh mai theih a ni a. A tul chuan Article 108-a a sawi angin President-in Joint Sitting a ko mai thei bawk a. BJP Sawrkar hian a tum tak tak a nih chuan President thuneihna hmangin Ordinance pawh an promulgate thei bawk. (Article 123) Chuvangin tunah hian thawklakna tur tak tak a la awm lo reng reng a ni. Hei hi kan Rajya Sabha Member pawhin a sawi lang tawh niin chanchinbu thenkhatah pawh a chhuah reng kha. Tunah hian he Bill hi Parliamentary Joint Committee-in an chai mek a, an report hi Speaker hnena thehluh thuai a ni pawhin a rinawm a. He report hian he Bill pass leh pass loh turah kawngro su hle turah a ngaih theih ang.

CAB hi kan duh lo tak tak em?   Zawhna atthlak tak a ni mai thei, Sapin Rhetorical Question an tih, a chhanna lang sa reng te pawh a ang thei. Mahse  ngaihtuah chian ngai tak a ni. Kan rilru-a lian ber chu Buddhist Chakma ho, dan lova lo lut kum ruk leh a aia tam lo awmte hi zan khat thilthu-ah India khua leh tui an ni puk dawn a, mipui chuan kan helhkam hle  a ni. Mahse kan lung a rual tak tak ang em? NGO thenkhatte hian ram leh hnam humhalhna kalkawnga hnawk an tih ber pakhat chu dan lova lo lut Chakma te hi an ni kum khua tih kan hai lo. Mahse, chutih lai chuan political party thenkhat hian dan leh hrai namnula politics kawihsapira hman tumin Chakma te hi an vulh ru ve tho tih hi mi pangngai chin chuan an hai lo chu a nih si hi maw le. Chuvangin kan aw ki hi a insan hleih viau va, ‘C’ key-a zai kan tum laiin a thenin ‘G’ key-a an lo ‘doh’ thung a nih chuan hla mawi tak han remho tak tak thei pawh niin kan lang lo. Phawthira aw leh Hrangchala aw hi kan zingah a awm mai thei a ni. Hei vang hian tuna  kan hmulrip viau he Bill kan dodalna  Zophai issue ang lek emaw, “Chakma District Council thiah” tih ang reng emaw hian a zuzi leh mai ang em, tiin thil chik mite chuan ngaihtuahna an lo seng hman tawh mai thei. Hman ni lawka thawm na viau si, hlawhtlinna la awm si lo, tunah te hian kan ngaih tha awm mai a ang viau a ni. Tun hi hun lawmawm ni lo mah sela, chhandamna ni-a chantir tuma chet lak hun a ni zawk lo maw?  Kan zingah hian Chakma leh Tuikuk tel lova damkhaw chhuak zo lo tura inngai tlat kan la awm em? Chakma leh Tuikuk  politics tel lova kan khawtlang nun a kal ve tawh hi kan phû  hle  tawh mai.

Rajya Sabha-ah pawh lo tlang ta sela: Kan hlauhthawn ang ngeiin Rajya Sabha pawh hian lo pass ta hlauh sela  engtin nge ni zel ang le? Central-a BJP sutthlek dan en hian he Bill hi a hlamzuih mai dawnin a lang lo. Kumina inthlanpui thlir ran hian pawisak an nei tam vak lo vang. Ayodhya chungchanga an thu buluk dan te, Supreme Court meuh pawh an dem ngam lek lekzia te en hian he Bill hi chu an hrual mûm ngei ang tih a rin theih. North East mipuite hi he mi chungchangah hian tangrual viauin lang mah ila, kan thenawm State pathum te hi BJP Sawrkarna a ni a, an State-ah chuan mipuite hian Sawrkar puihna (support) an hmu hauh dawn lo va.  Kan Sawrkar erawh hi chuan tih takzetin hma min hruai sak kan ring ngam ang em? Vanneihthlak takin BJP lubawr zingah ngaihdan in ang lo te lo awm hlauhvin, he Bill hi hnuk kir leh hlauh se chuan kan thaw hi ven dawbawlin a veng tur! Mahse tun boruakah hi chuan an tum a la ruh hlein a lang a, Mizo te tan thim leh thawpik hi a la kiang thei lo a nih hi. He Bill hi Act a lo nih huna hma lak dan tur Action Plan te pawh kan duan lawk a ngai ta hial awm e.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post